Przedawnienie alimentów - kiedy i jak dochodzi do przedawnienia roszczeń?

Zaległości alimentacyjne mogą zdarzyć się z różnych przyczyn, nie zawsze zależnych od osoby, na której spoczywa obowiązek ich uiszczania. Co, jeśli powstanie zaległość? Kiedy dłużnik alimentacyjny może liczyć na przedawnienie alimentów? Jak sprawdzić swoje zadłużenie alimentacyjne?

Czym jest przedawnienie alimentów?
 

Przedawnienie alimentów to możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia osoby, której dotyczy obowiązek alimentacyjny, po upływie określonego terminu. W przypadku alimentów należy pamiętać, że   dochodzi do przedawnienia z urzędu, a zatem Sąd z urzędu nie bada przedawnienia. Dłużnik sam musi podnieść zarzut przedawnienia przed sądem. Jeśli w czasie trwania postępowania sądowego nie dopełni tej formalności, sąd wyda nakaz zapłaty zaległych świadczeń. Jednak, gdy już dojdzie do przedawnienia, to dług stanie się zobowiązaniem naturalnym. W związku z tym warto pamiętać, że przedawnienie to nie to samo co unieważnienie.

Ponieważ w Polsce uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego jest niestety częstą praktyką, państwo wprowadziło różne rozwiązania, które mają motywować osoby zalegające z płatnościami do regulowania takich należności. Za dług alimentacyjny można trafić na listę dłużników. Konsekwencją mogą być trudności z uzyskaniem kredytu czy pożyczki.

Dłużnik alimentacyjny zgodnie z zapisem znajdującym się w art. 209 kodeksu karnego podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwóch lat. Przestępstwo określane jako uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego (uchylanie musi narażać tą osobę na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych), podlega ściganiu przez prawo. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub innego organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Dopiero gdy uprawnionemu do alimentów przyznano świadczenie (wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji) – wtedy ściganie jest z urzędu.

Czy i kiedy alimenty się przedawniają?
 

Zgodnie z art. 137 § 1 K.r.o. roszczenia o świadczenia alimentacyjne ulegają przedawnieniu z upływem trzech lat od momentu powstania obowiązku alimentacyjnego. Jednak w przypadku dzieci prawo do alimentów wygasa dopiero po uzyskaniu przez nie samodzielności. Może być to np. moment osiągnięcia pełnoletniości lub inny termin (wskazany przez sąd po zbadaniu sprawy). Pełnoletnie dziecko może pozwać rodzica i skutecznie dochodzić zaległych alimentów bez względu na to, za jaki okres powstało zadłużenie, a zatem nawet za pierwsze lata swojego życia. Poza tym warto wziąć pod uwagę, że alimenty są świadczeniem regularnym. To oznacza, że każda rata przedawnia się w innym terminie.

Wyrok zasądzający alimenty wsteczne sprawia, że te ulegną przedawnieniu po upływie 10 lat.

Aby obliczyć termin przedawnienia, należy ustalić datę wymagalności roszczenia. Dzień, w którym stało się wymagalne, to jednocześnie dzień, który wyznacza początek biegu przedawnienia. Dla alimentów bieżących będzie to data wypadająca po ustalonym terminie zapłaty. W przypadku alimentów zasądzonych wyrokiem sądu bieg przedawnienia rozpocznie się dzień po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Bieg przedawnienia zaległości alimentacyjnych może być liczony dopiero od momentu, gdy dziecko skończy 18 lat. Dotyczy to sytuacji, w której małoletni podlegał władzy rodzicielskiej dłużnika alimentacyjnego (pełnej lub częściowej).

Ważnym dla dłużników i uprawnionych do alimentów terminem jest przerwanie biegu przedawnienia. Dochodzi do niego, jeśli wierzyciel dokona jakichkolwiek czynności mającej na celu wyegzekwowanie należności. Czynności te mogą zostać wykonane przed sądem, mediatorem czy komornikiem. Od tego momentu bieg przedawnienia jest liczony od nowa. Warto pamiętać, że przedawnienie nie biegnie podczas toczącego się postępowania o alimenty. Ponadto wyżej opisany bieg może zostać przerwany, jeśli dłużnik złoży oświadczenie o uznaniu roszczenia. Potwierdzi w ten sposób, że zasądzone świadczenie rzeczywiście należy się osobie uprawnionej. Zwykle w takich pismach dłużnicy proponują rozłożenie płatności na raty.

Co to są alimenty z funduszu alimentacyjnego?
 

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przyznawane są na warunkach określonych w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. Z 2009 r. Nr 1, poz. 7 z późn. zm.).Jeśli dłużnik się ukrywa lub przebywa za granicą, to uprawnieni do alimentów mogą złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Aby wniosek został zaakceptowany, muszą spełnić pewne warunki:

• dochód netto na osobę w rodzinie nie może przekraczać 900 zł (kwota podwyższona, obowiązująca od 1 października 2020 roku),
• dziecko, którego dotyczy obowiązek alimentacyjny jest małoletnie lub uczy się i nie ukończyło 25. roku życia,
• dziecko jest niepełnosprawne (bez względu na wiek).
   

Ponadto warunkiem uzyskania świadczenia jest bezskuteczna egzekucja komornicza. Z funduszu alimentacyjnego można otrzymać maksymalnie 500 zł miesięcznie, niezależnie od kwoty zasądzonych alimentów. Wniosek należy złożyć w urzędzie miasta lub gminy (właściwym ze względu na miejsce zamieszkania). Można to zrobić także online za pośrednictwem portalu Emp@tia. Dług z tytułu wypłaty alimentów z Funduszu Alimentacyjnego jest później w całości egzekwowany od dłużnika (wraz z odsetkami).

Warto mieć na uwadze, że fundusz to tylko jedna z możliwości wyegzekwowania pieniędzy. Osoby, które nie otrzymują należnych im alimentów, mogą zwrócić się o pomoc do gminy. Wtedy odpowiednie organy mogą podjąć działania dyscyplinujące względem dłużnika alimentacyjnego. Gmina może wydać decyzję o uznaniu za dłużnika alimentacyjnego uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych, a po jej uprawomocnieniu:

• skierowanie wniosku do prokuratury o ściganie przestępstwa niealimentacji określone w art. 209 § 1 kk,
• skierować wniosek do starosty o zatrzymanie prawa
• skierować dłużnika do wykonywania robót publicznych, tzw. Prace interwencyjne.

Do uprawnień gminy należy również skierowanie sprawy do Urzędu Skarbowego.  Wtedy ściągnięciem należności zajmie się Urząd Skarbowy. W pewnych przypadkach można ubiegać się od wyegzekwowanie świadczeń od rodziny dłużnika alimentacyjnego. Konieczne jest jednak skierowanie sprawy do sądu rodzinnego, a także wykazanie, że dziecko znajduje się w niedostatku, więc warto się wcześniej zastanowić, czy nie spowoduje to negatywnych konsekwencji dla rodziny. Jak widać istnieje wiele metod na odzyskanie przyznanych prawnie świadczeń, dlatego nie warto liczyć na przedawnienie alimentów.

Jak sprawdzić zadłużenie alimentacyjne?
 

Zaległości alimentacyjne można sprawdzić:

• bezpośrednio u komornika,
• w rejestrze dłużników,
• w Ośrodku Pomocy Społecznej właściwemu dla miejsca zamieszkania uprawnionych do świadczeń dzieci (jeśli wierzycielem jest fundusz alimentacyjny).
   

Jak sprawdzić zadłużenie alimentacyjne u komornika? Należy złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia, w którym zostanie określona wysokość długu. Taki dokument należy wysłać listem poleconym do kancelarii, która prowadzi postępowanie egzekucyjne.

Szybszym sposobem jest sprawdzenie się w bazie ERIF BIG oraz w Krajowym Rejestrze Długów. Samorządy we wszystkich gminach są zobowiązane do wpisywania dłużników alimentacyjnych do rejestru Biur Informacji Gospodarczej. Ponadto może to zrobić wierzyciel. Jeśli świadczenie jest wypłacane przez fundusz alimentacyjny, to dłużnik powinien złożyć pismo z pytaniem o stan zadłużenia względem funduszu do miejskiego ośrodka pomocy społecznej (lub innego organu, który wypłaca w danym przypadku zaliczki alimentacyjne).

Sprawdzenie zaległości alimentacyjnych to pierwszy krok do wyjścia z długów. Gdy już wiesz, ile wynosi całkowita należność, możesz opracować plan spłaty. Rozłożenie długu na raty pozwoli ci odzyskać kontrolę nad swoimi finansami.