Waloryzacja pensji minimalnej - czym jest i jak wpływa na naszą gospodarkę?

Waloryzacja pensji minimalnej to inaczej proces przeliczania wartości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jest to mechanizm, który ma na celu dostosowanie minimalnej pensji do zmieniających się warunków ekonomicznych. Innymi słowy, waloryzacja pensji minimalnej ma na celu utrzymanie jej realnej wartości w obliczu ewentualnego wzrostu inflacji i cen.

W praktyce waloryzacja pensji minimalnej oznacza regularne zwiększanie minimalnego wynagrodzenia w określonym przedziale czasowym, najczęściej co roku. Wartość wzrostu pensji minimalnej jest ustalana na podstawie różnych czynników, takich jak inflacja, wzrost płac w sektorze prywatnym czy rosnące ceny usług. 

Jak wygląda proces waloryzacji, czyli przeliczenia pensji minimalnej?

Zgodnie z Ustawą o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z dnia 10 października 2002 roku (Dz.U. z 2022 roku, poz. 108), minimalne wynagrodzenie za pracę jest waloryzowane w regularnych odstępach czasu.

Wartość waloryzacji pensji minimalnej jest ustalana przez Radę Ministrów na podstawie analiz i prognoz dotyczących sytuacji ekonomicznej kraju. Rząd bierze pod uwagę m.in. wskaźniki inflacji (rosnąca, malejąca), wzrostu średnich płac (tempo wzrostu płac w gospodarce) oraz ogólną kondycję gospodarki (wzrost, recesja).

Na przykład sprawdzana jest relacja pensji minimalnej do średniej, by nie narastały tutaj zbyt duże różnice, dysproporcje. I jak wynika z danych GUS-u, opracowanych przez obserwatorgospodarczy.pl, od 2008 roku aż do roku 2017 wysokość pensji minimalnej stale rosła. Dopiero ostatnie lata, przyniosły większe wahania, co można powiązać m.in. z szybkim wzrostem inflacji i presją na pracodawców, by rekompensowali pracownikom rosnące koszty utrzymania.

Warto dodać, że na wysokość pensji minimalnej mogą mieć wpływ postulaty interesariuszy, takich jak organizacje pracodawców, związki zawodowe, ekonomiści, eksperci ds. rynku pracy itd. Rząd może te propozycje wziąć pod uwagę, ale nie są dla niego wiążące.

Po ustaleniu wartości waloryzacji, minimalne wynagrodzenie za pracę jest odpowiednio podnoszone. Nowe stawki minimalne są ogłaszane - rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej, a ich obowiązywanie rozpoczyna się w określonym terminie.

Dlaczego w 2023 roku pensje waloryzowane są 2 razy?

Jak już zostało nadmienione – rząd bierze pod uwagę m.in. wskaźniki ekonomiczne. Dwukrotna podwyżka w 2023 i 2024 roku ma zrekompensować efekty ciągle wysokiej inflacji, a dokładniej ma na celu dostosowanie minimalnej pensji do zmian zachodzących w gospodarce i utrzymanie jej realnej wartości.

-Należy podkreślić, że wyższa podwyżka pensji minimalnej, nie oznacza wcale, że będziemy mieć realnie więcej pieniędzy. Dlaczego? W zależności od tego, czy mamy w kraju inflację czy deflację, siła nabywcza pieniądza się zmienia. Na przykład w latach 2015-2017 mieliśmy w Polsce deflację. Oznaczało to, że ceny nie rosły, ale spadały. I przy podwyżce pensji minimalnej np. o 5%, dokładnie o tyle wzrastały nasze realne wynagrodzenia.  Za to tegoroczna podwyżka pensji minimalnej to aż 15,95%. Wydaje się dużo, ale ponieważ średnia roczna inflacja wyniosła 14,4%, to de facto zarabiamy o 1,55% więcej. Oznacza to, że za podwyższoną pensję możemy kupić niewiele więcej niż rok temu. A właściwie to nawet mniej, gdyż inflacja co prawda spada, ale ceny cały czas rosną! Po prostu rosną mniej i wolniej niż w roku ubiegłym.

Żródło: Dane według gov.pl

Żródło: dane według GUS, Twitter @skalinskalin (Sławomir Kalinowski, ekonomista)

Porównując dane o podwyżce pensji minimalnej, inflacji oraz kosztach utrzymania widać, że sama waloryzacja pensji minimalnej nie ma znacznego wpływu na zamożność Polaków. Znacznie ważniejszy jest stan gospodarki, w tym wysokość inflacji.

Pozytywne skutki waloryzacji pensji minimalnej

Skutki waloryzacji pensji minimalnej mogą być różnorodne i zależą od konkretnych warunków gospodarczych.

Poprawa sytuacji materialnej: Jednym z głównych powodów podnoszenia minimalnego wynagrodzenia jest poprawa sytuacji materialnej osób pracujących za najniższą pensję. Dzięki waloryzacji mogą one liczyć na większe dochody, co w warunkach umiarkowanej inflacji wpływa na poprawę warunków życia i podnosi ich poziom konsumpcji.

Ochrona przed ubożeniem: Obecnie takie podniesienie ma na celu głównie niedopuszczenie do zubożenia społeczeństwa, gdyż bez waloryzacji pensji minimalnej osoby zarabiające najmniej, mogłyby mieć trudności z zaspokajaniem swoich podstawowych potrzeb.

Poczucie bezpieczeństwa:  Podnoszenie pensji minimalnej ma też pozytywne aspekty psychologiczne. Dzięki temu osoby pracujące na ważnych, ale słabiej wynagradzanych stanowiskach, mają większy komfort psychiczny i poczucie bezpieczeństwa swojego i swojej rodziny.

Stymulacja konsumpcji: Wyższe płace minimalne przyczyniają się do wzrostu siły nabywczej pracowników. Gdy pracownicy mają większe dochody, mogą więcej wydawać na towary i usługi, co przyczynia się do wzrostu konsumpcji i pobudzenia gospodarki.

Redukcja nierówności społecznych: Podwyższenie pensji minimalnej ma potencjał do zmniejszenia nierówności społecznych. Zmniejsza różnicę w wynagrodzeniach między najniżej i najwyżej opłacanymi pracownikami, co sprzyja większej równości ekonomicznej.

Negatywne skutki wzrostu pensji minimalnej

Jednak istnieje także druga strona medalu. Pisaliśmy już o tym, wskazując, jaki wpływ ma wysoka inflacja na każdego Polaka.

Wzrost kosztów przedsiębiorców: Podnoszenie pensji minimalnej prowadzi do wzrostu kosztów pracy dla przedsiębiorców.

Spłaszczenie wynagrodzeń i brak podwyżek dla specjalistów: nasi pracodawcy muszą zarezerwować więcej środków na wynagrodzenia minimalne, więc pozostali pracownicy mogą podwyżek nie otrzymać w ogóle. W dłuższej perspektywie stałe znaczące podnoszenie pensji minimalnej może doprowadzić do tzw. spłaszczenia wynagrodzeń – pracownicy z dłuższym stażem i doświadczeniem zarabiają niewiele więcej niż świeżo przyjęci pracownicy, gdyż w efekcie ciągłego wzrostu płacy minimalnej w funduszu wynagrodzeń brakuje środków dla innych osób.  

Drożyzna i wzrost inflacji. Firmy, zwłaszcza te o niskiej marży zysku, mogą być zmuszone do podniesienia cen swoich produktów lub usług, aby zrekompensować zwiększone koszty płacowe. To z kolei może prowadzić do wzrostu inflacji, ponieważ wyższe ceny przekładają się na ogólny wzrost kosztów życia.

Wyższe bezrobocie: podwyższanie minimalnego wynagrodzenia może skutkować zwiększeniem bezrobocia. Pracodawcy mogą decydować się na ograniczenie zatrudnienia lub automatyzację procesów produkcyjnych, aby obniżyć koszty pracy. W rezultacie osoby poszukujące zatrudnienia mogą mieć utrudniony dostęp do rynku pracy.

Zastój na rynku, kryzys: konieczność zwiększania funduszu pracy może powodować redukcję innych kosztów, np. na inwestycje w kolejne oddziały czy produkty, powiększanie biznesu itd.

Warto jednak podkreślić, że skutki waloryzacji pensji minimalnej mogą być różne w zależności od konkretnych warunków gospodarczych i polityki społeczno-ekonomicznej. Istnieje wiele badań i debat na temat wpływu podnoszenia pensji minimalnej na gospodarkę i społeczeństwo. Właściwe zbalansowanie potrzeb pracowników i przedsiębiorców jest istotne dla osiągnięcia sprawiedliwego systemu wynagradzania, który jednocześnie nie zakłóca stabilności gospodarczej.