Skarga pauliańska – co należy o niej wiedzieć?

Odzyskiwanie długów nie jest proste. Wymaga nakładów finansowych, czasowych oraz dużej dozy cierpliwości ze strony wierzyciela. Ostatnim etapem odzyskiwania należności jest egzekucja komornicza stosowana, gdy wszelkie polubowne metody zawiodą. Niestety często i egzekucja komornicza jest bezskuteczna, okazuje się bowiem, że dłużnik nie wykazuje żadnych dochodów czy majątku, bo skrzętnie je ukrył. Czy można się na taką ewentualność zabezpieczyć? Sprawdź, czym jest skarga pauliańska i dlaczego może być przydatna w niektórych przypadkach bezskutecznej egzekucji.

Bezskuteczność egzekucji: co robić?

              Bezskuteczność egzekucji nie oznacza końca możliwości odzyskania długu. Komornik umorzy postępowanie, ale wierzyciel może ponownie złożyć wniosek o egzekucję – i to w dowolnym momencie. Może to zrobić po paru dniach, czy po paru latach, ale z założeniem, że nie minie 6 lat, bo roszczenie stwierdzone tytułem wykonawczym po takim czasie przedawnia się. Same odsetki od głównej należności przedawnią się już po trzech latach. Dlatego najlepiej jest kierować wniosek egzekucyjny do komornika co trzy lata. Czy ma to jakiś sens? Istnieje szansa, że dłużnik przestanie w pewnym momencie ukrywać swój majątek, bo na dłuższą metę trudno tak funkcjonować. Może też ulec zmianie jego sytuacja – otrzyma spadek, który będzie można zlicytować czy też przejdzie na emeryturę, którą będzie można zająć.

Jeśli wierzyciel nie chce czekać na taką szansą i co kilka lat składać wniosku do komornika, ma jeszcze opcje takie jak:

• sprzedaż długu ,
• postępowanie zabezpieczające w postaci skargi pauliańskiej, które ma zastosowanie w niektórych przypadkach bezskutecznej egzekucji.

Czym jest skarga pauliańska? 

              Skarga pauliańska to instytucja regulowana przepisami Kodeksu cywilnego, artykuły od 527 do 534. Gwarantują one ochronę wierzycielowi w sytuacji niewypłacalności dłużnika oraz gdy nie wykaże on majątku. Skarga pauliańska pozwala uznać sądowi bezskuteczność czynności prawnej dokonanej przez dłużnika w stosunku do wierzyciela.

Kiedy ma zastosowanie skarga pauliańska?

              Skargę pauliańską można wystosować w sytuacji, gdy na skutek pewnej czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, korzyść majątkową uzyskała osoba trzecia. Jeżeli dłużnik pozostaje w bliskim stosunku z osobą trzecią domniemywa się wtedy, że dłużnik działał z pełną świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Ponadto, że osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową, była tego świadoma albo mogła się tego dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności. Skarga pauliańska ma też zastosowanie do sytuacji, w których dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.

Skarga pauliańska a sprzedaż nieruchomości – w praktyce ta skarga często jest stosowana do kwestionowania umowy sprzedaży nieruchomości albo innej części majątku dłużnika.

Warunki do spełnienia przed złożeniem skargi pauliańskiej

              Aby wierzyciel mógł złożyć skargę pauliańską musi jednocześnie zaistnieć kilka przesłanek, takich jak:

1. Dłużnik musiał dokonać czynności prawnej np. sprzedaży swojej nieruchomości.
2. Najpóźniej w dacie dokonania tej czynności prawnej, do której ma odnosić się skarga, dłużnik przewidywał, że może mieć wierzycieli.
3. Czynność prawna doprowadziła do pokrzywdzenia wierzyciela, gdyż uczyniła dłużnika niewypłacalnym albo w wyższym stopniu niewypłacalnym niż przed dokonaniem czynności. Dłużnik najpóźniej w dacie dokonania tej czynności miał zamiar pokrzywdzenia wierzyciela.
4. Na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, korzyść majątkową osiągnęła osoba trzecia.
5. Dłużnik był świadomy swojego działania i wiedział, że zaszkodzi wierzycielowi.
6. Osoba trzecia osiągająca korzyść majątkową wiedziała, że dłużnik działa z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela lub mogła się tego dowiedzieć przy zachowaniu należytej staranności. Jednak dla osiągnięcia korzyści majątkowej odpłatnie, wierzyciel ma prawo żądać uznania bezskuteczności czynności prawnej tylko, gdy osoba trzecia wiedziała o zamiarze dłużnika.

Co daje skarga pauliańska?

              Jeśli względem wierzyciela czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, to może on z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia roszczeń z przedmiotów majątkowych, które na skutek czynności prawnej uznanej za bezskuteczną względem wierzyciela wyszły z majątku dłużnika albo nie weszły do niego. Po uzyskaniu orzeczenia uwzgledniającego skargę pauliańską, wierzyciel może wnosić o rozpoczęcie postępowania egzekucyjnego, a komornik będzie prowadził egzekucję także na przedmiotach, które wyszły z majątku dłużnika na mocy uznanej za bezskuteczną czynności prawnej względem wierzyciela, zatem na aktywach należących do osoby trzeciej.

Skarga pauliańska w praktyce – jak ją napisać i do kogo?

              W formułowaniu skargi pauliańskiej, wartość przedmiotu sporu oraz wymóg zawarcia żądania uznania czynności prawnej za bezskuteczną są jednymi z kluczowych elementów.

Skarga pauliańska w praktyce – elementy prawidłowo skonstruowanej skargi pauliańskiej:

• Właściwość sądu. Ustala się go wedle miejsca zamieszkania pozwanego.
• Pozwany. Jest nim osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, zatem nie pozywa się dłużnika.
• Wartość przedmiotu sporu. Wyznaczona jest przez wartość wierzytelności, nie zaś wartość zbytego aktywa poprzez czynność prawną, której dotyczy skarga pauliańska.
• Opłata - uzależniona jest od wartości przedmiotu sporu. Dla spraw o wartości sporu poniżej 20 tysięcy złotych ustala się ją indywidualnie. Dla spraw o wyższej wartości sporu wynosi 5% wartości wierzytelności.
• Określenie żądania. Jest to uznanie czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Nie można żądać unieważnienia umowy ani ogólnego ustalenia bezskuteczności czynności prawnej. Zawsze należy też wskazać w stosunku do kogo bezskuteczność ma być ustalona. Nie można także żądać, aby dłużnik poddał się egzekucji.                    
• Określenie precyzyjnie czynności prawnej, której domaga się uznania za bezskuteczną, zatem podanie jej rodzaju, istotnej treści, stron, formy, daty dokonania, danych osobowych notariusza, nazwy jego kancelarii i repertorium, jeśli dotyczy.
• Uzasadnienie pozwu. Musi zawierać przesłanki z art. 527 k.c.
• Wniosek o zabezpieczenie roszczenia pauliańskiego, czyli zakazu zbywania lub obciążania przedmiotu. Jeśli przedmiotem jest nieruchomość, trzeba będzie złożyć wniosek o dodanie stosownego wpisu w księdze wieczystej na temat zakazu zbywania czy obciążania nieruchomości.

              Skarga pauliańska ma na celu ochronę wierzyciela w sytuacji niewypłacalności dłużnika, warto jednak pamiętać, że nie jest jej celem możliwość skierowania egzekucji na osobę trzecią, która przejęła majątek dłużnika. Jeśli chodzi o istotę składania skargi pauliańskiej, orzecznictwo Sądu Najwyższego jasno stwierdziło, że jest nią jedynie samo uznanie czynności prawnej za bezskuteczną względem wierzyciela.