Oszczędni, rozsądni i zadłużeni? Jak z finansami radzą sobie młodzi Polacy

Młodzi ludzie, którzy zaczynają samodzielne życie, mają dziś przed sobą nowe możliwości rozwoju i ogromną odpowiedzialność za to, jak ułożą przyszłość. Odważne wejście w dorosłość to także pułapki finansowe, które czyhają na niedoświadczonych, świeżo upieczonych dorosłych. Znalezienie swojego miejsca na rynku pracy, wysokie koszty życia i nauka finansów „na bieżąco” mogą sprawić trudności finansowe. Czy młodzi ludzie zaczynają dorosłość „na kredyt”? Sprawdźmy, co mówią badania o podejściu do finansów młodych dorosłych.

W związku z tym, że w KRUKu od wielu lat koncentrujemy się na edukacji finansowej i wspieramy wiedzą oraz radą swoich klientów, temat podejścia do finansów młodych Polaków jest dla nas bardzo ważny. Nauka wartości pieniądza i tworzenia własnego budżetu wymagają solidnych podstaw, by budować równowagę finansową i kontrolować wydatki w dorosłym życiu. Młodzi ludzie, którzy kończą szkołę i się usamodzielniają, rozpoczynają zupełnie nową drogę. Finansów uczą się często na swoich błędach lub na błędach znajomych. Pierwsza praca i własnoręcznie zarobione pieniądze, opłaty za mieszkanie, realizowanie codziennych potrzeb to wyzwania, ale także pułapki. Dostępność łatwych pożyczek, raty 0% i odroczone zakupy mogą sprawić, że w pewnym momencie zaległości finansowe mogą zaskoczyć.

Co dziesiąty Polak ma zadłużenie

Dla szerszego zrozumienia sytuacji finansowej w naszym kraju, warto sięgnąć do wyników badania, które aktualizujemy każdego roku i prezentujemy przy okazji zainicjowanego przez nas Ogólnopolskiego Dnia Bez Długów. Zgodnie z danymi Indeksu zadłużenia i wypłacalności Polaków z 2024 roku aż 10 proc. społeczeństwa ma aktualnie zaległości płatnicze. Z badania można także dowiedzieć się, jakie są najczęstsze  powody zadłużenia. Należą do nich niespłacone raty kredytów i pożyczek, ale zdarzają się też opóźnienia w spłacie kwot pożyczonych od rodziny. Okazuje się, że 14 proc. respondentów ma także problemy z bieżącymi opłatami za wodę, prąd lub gaz, a 6 proc. ze spłatą kredytu hipotecznego.

Czas na edukację finansową?

Z badania dowiedzieliśmy się też, że aż 44 proc. ankietowanych wskazuje właśnie słabą edukację finansową jako jedną z przyczyn popadania w długi. Bardzo ciekawe jest to, że przede wszystkim młodzi ludzie w wieku 18-24 lat odczuwają największą potrzebę zdobywania wiedzy o finansach. Starsze pokolenia już coraz rzadziej myślą o uczeniu.

Pamiętajmy, że nawyki finansowe bardzo często wynosimy z domu. Dla wielu pierwsze lekcje planowania budżetu to decyzje, które podejmowali rodzice i sytuacje, z którymi musieli się mierzyć. Pierwsze oszczędności mogą powstawać przecież już dzięki skarbonce.

Rozsądni młodzi ludzie z pokolenia Z gromadzą oszczędności

Kolejne badania, do których sięgamy po wiedzę o młodych dorosłych, mówią o tym, że pokolenie Z, które właśnie się usamodzielnia, do finansów podchodzi z rozsądkiem. „Jakie są polskie Zetki? Raport ekspercki o młodej generacji”, przygotowany przez Uniwersytet SWPS w kwietniu 2024, mówi, że:

• aż 57 proc. młodych ludzi, którzy wzięli udział w badaniu, gromadzi oszczędności dla zabezpieczenia, bez konkretnego celu,
• 26 proc. z nich odkłada na wybrany cel krótkoterminowy (mniej niż pół roku),
• 26 proc. badanych wskazało też, że ma określony długoterminowy cel oszczędzania

Warto tutaj dodać, że sięganie po kredyty hipoteczne nie jest typowym celem młodego społeczeństwa. Zapewne ze względu na całkowity koszt tego zobowiązania, ale także na wysokie ceny nieruchomości. Raport „Młodzi dorośli: podejście do finansów i zadłużenia”, z listopada 2023 przeprowadzony przez BIK i ANG wskazuje, że 56 proc. młodych dorosłych (osoby w wieku 18 – 35 lat) nie planuje kredytu na mieszkanie. Badanie wskazuje za to, z jakich dodatkowych sposobów finansowania najczęściej korzysta grupa młodych:

• zakupy na raty (34 proc)
• karta kredytową (34 proc. respondentów),
• zakupy z odroczoną płatnością (37 proc.),
• pożyczki od rodziny lub znajomych (30 proc.),
• kredyt gotówkowy (15 proc),
• kredyt hipoteczny (5 proc.).

Podejście do finansów młodych ludzi obrazuje też raport BIG InfoMonitor „Zetki po maturze: roszczeniowe dzieciaki czy rozsądni finansowo młodzi dorośli?”. Badanie zostało opublikowane w maju 2024 i jest wynikiem rozmów oraz ankiet przeprowadzonych z grupą maturzystów. Co czwarty badany podkreślał, że nie zamierza sięgać po pożyczki w najbliższym czasie. Istotną informacją płynącą z raportu jest świadomość konieczności spłaty zadłużenia. Co trzeci badany uważa, że długi należy spłacać, bo tak nakazuje etyka.

Odporni na pułapki dzięki wiedzy, a jednak zadłużeni

Z wielu źródeł jasno widać, że młodzi ludzie ostrożnie podchodzą do kredytów i dodatkowego finansowania. Dzięki edukacji mają świadomość tego, że pożyczenie pieniędzy wymaga przygotowania i zabezpieczenia regularnych spłat. To zdecydowanie budujące informacje, chociaż nie zapominajmy o tej grupie, która w dorosłość wchodzi już z bagażem zadłużenia. Dane gromadzone w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor i bazie informacji kredytowych BIK pokazały, że zaległości finansowe młodych Polaków w grupie wiekowej 18 – 24 lata to aż 1 mld zł. To dane z końca lipca 2023 roku i w porównaniu z poprzednim rokiem zadłużenie młodych wzrosło o ponad 18 procent. Z informacji, które podają BIG i BIK wynika, że zaległości finansowe w tej grupie to przede wszystkim nieopłacone rachunki, opłaty karne za jazdę bez bilety, a nawet alimenty. Przeciętna kwota zadłużenia z powodu np. rachunków za telefon lub internet to 3,4 tys. zł. Jeśli chodzi o zadłużenie związane z zobowiązaniami kredytowymi, łączna kwota to prawie 500 mln zł, co daje 7,7 tys. zł na osobę.

„Chciałbym to wiedzieć (o swoich finansach), kiedy byłem młodszy”

Pamiętajmy też, że początek samodzielnego życia to decyzje i pułapki. Wpływ na młodych ludzi ma otaczająca rzeczywistość i nie chodzi tylko o sytuację ekonomiczną. Media społecznościowe wywierają na młodych pokoleniach sporą presję, chęć wyróżnienia się na tle innych, pokazania zaradności lub podążanie za trendami, które nie zawsze mają pokrycie w rzeczywistości. Drogie gadżety na raty, szalone pomysły na własne firmy, a czasami za duże zaufanie do znajomych, którzy pożyczają pieniądze to błędy młodości z konsekwencjami finansowymi na kilka lat. Właśnie o tym mówi Człowiek Absurdalny w materiale przygotowanym we współpracy z KRUKiem. Sięganie po edukację przygotowaną przez influencerów to także dobry sposób na rozwój świadomości i budowę bazy wiedzy.

Zebrane informacje pokazują, że młodzi ludzie w dużej mierze mają coraz większą świadomość, ale sytuacja nie jest jednorodna. Wiele kłopotów finansowych to przypadek, niefortunna historia i utrudniony dostęp do wiedzy lub wsparcia rozsądnych doradców. Zdecydowanie ważna jest chęć i potrzeba edukacji finansowej, chociaż wiele też zależy też od postawy, którą przyjmą świeżo upieczeni dorośli. O tym już niedługo przeczytacie w naszym raporcie „Młodzi na finansowym zakręcie”. Staramy się, jak najlepiej poznać potrzeby naszych klientów, dlatego prowadzimy niezależne badania i dzielimy się ich wynikami. Nasi doradcy sprawdzają się także jako wsparcie dla tych osób, które potrzebują dodatkowej motywacji do spłaty, wskazówek, jak regularnie spłacać zadłużenie i gdzie szukać dodatkowej wiedzy.

Szukasz informacji o tym, jak zaplanować własną drogę do wyjścia z zadłużenia? Wejdź na e-kruk.pl

Znajdziesz tam:

• porady dopasowane do sytuacji finansowej
• wskazówki, jak korzystać z platformy e-kruk.pl
• aktualne informacje o usługach, które mogą ułatwić spłatę.