5 porad dla kompulsywnych konsumentów. Naucz się odróżniać potrzeby od zachcianek
Sztuka odróżniania rzeczywistych potrzeb od zachcianek nie jest wcale taka prosta. Tym bardziej, że cała współczesna gospodarka opiera się na konsumpcji i to często konsumpcji na kredyt. Jak sprawdzić, czy mamy już problem z kompulsywnym (niekontrolowanym, wykonywanym pod wpływem niedającego się opanować, wewnętrznego przymusu) kupowaniem? Czy trzeba i można wyleczyć zakupoholizm? Jak omijać pułapki zastawione na nas przez marketingowców? Przeczytaj i dowiedz się więcej.
Co to jest zakupoholizm?
Większość osób podchodzi do zakupów jako do codziennej czynności, nie poświęcając im żadnej głębszej myśli, poza zrobieniem listy. Część osób nie przepada za zakupami, kolejkami i tłokiem w sklepach. Jednak całkiem spora liczba osób kojarzy kupowanie z czymś przyjemnym, sposobem na odstresowanie się, a nawet rodzajem nagrody po trudnym dniu. Kiedy pojawia się sygnał, że mamy już problem z kompulsywnym kupowaniem, a zwyczajne zakupy zamieniają się w zakupoholizm? Najczęściej wtedy, kiedy dzień bez wydawania pieniędzy zaczyna wydawać się niepełny. Pojawia się niepokój, a myśli krążą wokół kupowania. Dodatkowo, ponieważ często zakupy przekraczają możliwości finansowe danej osoby, pojawia się stres oraz poczucie winy z powodu straconych pieniędzy i czasu.
Jakie są najczęstsze przyczyny zakupoholizmu?
Tak jak każde inne uzależnienie, tak samo kompulsywne kupowanie, może mieć podłoże biologiczne i być uwarunkowane stężeniem serotoniny oraz dopaminy. Mówi się niekiedy, że dzieci osób, które miały problemy z nałogami, także są bardziej podatne na wpadnięcie w nałóg.
Jakie są inne najczęstsze przyczyny zakupoholizmu?
- Stres, długotrwale obniżony nastrój,
- niskie poczucie własnej wartości, chęć przynależności do określonej grupy społecznej,
- skłonność do impulsywnych zachowań,
- problemy z radzeniem sobie z negatywnymi emocjami, stresem.
Osobom, którym trudno odróżnić realne potrzeby od zachcianek, na pewno nie pomagają wszechobecne reklamy oraz trendy kreowane przez media społecznościowe. Wyznacznikiem pozycji społecznej staje się nie tylko samochód, ale także markowy zegarek, torebka, buty, a nawet parasol. Stąd wiele osób próbuje dopasować się wyglądem do obrazów oglądanych w Internecie, nie wiedząc, że influencerki większość ubrań i butów otrzymują od firm w prezencie, a pozostałe noszą tylko na sesje i zwracają.
Jakie są skutki nadmiernych zakupów?
Skutkiem, z jakim muszą się często liczyć osoby dotknięte nałogiem kupowania, jest zadłużenie. Problem kompulsywnych zakupów przekłada się najczęściej na problem finansowe, które zaczynają się od wydawana kwot znacznie przekraczających możliwości i dochody osoby uzależnionej. Z czasem powoduje to coraz większe obniżanie poczucia kontroli nad swoimi wydatkami, czego konsekwencją jest rosnący debet na koncie czy zadłużenie karty kredytowej. Część osób zaczyna nawet zaciągać pożyczki, zarówno od znajomych, jak i z instytucji finansowych. Kompulsywne zakupy i związane z nimi problemy finansowe mogą powodować nieregulowanie innych zobowiązań (czynsz, rachunki), a stąd blisko już do wpadnięcia w pętlę zadłużenia.
Skutkiem nadmiernych zakupów bywają również problemy w domu. Okłamywanie osób bliskich odnośnie wydatków, ciągle podenerwowanie wywołane niemożliwością zaspokojenia nałogu, ukrywanie kupionych rzeczy… Wszystko to może przełożyć się na zerwanie więzi, a w konsekwencji nawet do rozstania.
5 porad dla kompulsywnych konsumentów. Naucz się odróżniać potrzeby od zachcianek
-
Powiedz rodzinie o problemie
Ciężko jest poradzić sobie z uzależnieniem bez wsparcia bliskich. Powiedz im o problemie, poproś o przejęcie większości zakupów i o wsparcie w tym trudnym czasie. -
Oddaj karty, posługuj się gotówką
Na czas, kiedy nie możesz powstrzymać się od zakupów, najlepiej oddaj karty debetowe i kredytowe i posługuj się ściśle wydzieloną gotówką. Jeśli masz problemy z zakupami online – niech partner zmieni na jakiś czas hasło do bankowości elektronicznej. -
Rób zakupy z listą i w towarzystwie
Nie da się całkowicie unikać robienia zakupów, ale dla bezpieczeństwa zabieraj kogoś ze sobą, by kupić tylko to, co jest na liście. Warto by była to osoba zorientowana w temacie, która wie, że nie potrzebujesz szesnastej spódnicy, dwudziestego krawata albo kolejnej palety do makijażu. -
Sporządź indeks przedmiotów zakazanych
Zakupoholizm może się objawiać skłonnością do kupowania określonych rodzajów rzeczy, np. perfum, butów, torebek… Jeśli masz taki problem, zrób listę rzeczy zakazanych i np. zaznacz na niej, że nowe kosmetyki możesz kupić dopiero za 3 miesiące, a torebkę na urodziny. Pozwoli to na nauczenie się odróżniania rzeczywistych potrzeb od zachcianek. -
Oddaj zbędne rzeczy – jeśli to możliwe
Skorzystaj z praw konsumenckich. Jeśli jest jeszcze taka możliwość i nie minęło 14 dni od daty zakupów online, zwróć wszystkie niepotrzebne przedmioty. Odzyskasz w ten sposób część pieniędzy i zmniejszysz skutki swojego nałogu.
Jak wyleczyć się z zakupoholizmu?
Konsultacja z psychologiem lub grupa wsparcia nadal traktowana jest niekiedy w Polsce jako rzecz wstydliwa – zupełnie niesłusznie. Zakupoholizm to takie samo uzależnienie jak każde inne. Dlatego każda osoba, u której bonusy, wyprzedaże i gratisy sprawiają, że kupuje bez ograniczeń i kontroli, powinna bez wahania korzystać z profesjonalnego wsparcia. Tym bardziej, że zakupoholizm często bywa efektem próby kompensacji gorszego okresu w życiu, problemów w pracy czy w związku. Poradnie uzależnień powstają w coraz mniejszych miejscowościach, a korzystanie z nich jest często bezpłatne w ramach NFZ, zatem warto skorzystać z ich pomocy.
