04/02/2022

Podatek od pożyczki w rodzinie - jak go uniknąć?

Pożyczka w rodzinie to z jednej strony wygoda, a z drugiej ryzyko. Jeśli najbliżsi nie oddadzą pieniędzy na czas, to oprócz braku płynności finansowej mogą pojawić się kłótnie i nieporozumienia. Dlatego temat pożyczki w rodzinie musi być dokładnie przemyślany. Gdy jesteśmy pewni, że chcemy pożyczyć pieniądze od rodziców albo innych krewnych, sprawdźmy, ile wynosi podatek od pożyczki w rodzinie oraz kiedy można go uniknąć!

Ile można pożyczyć od rodziny?

Kwota pożyczki udzielanej w rodzinie jest dowolna. Jednak ostatecznie wysokość pożyczki decyduje o tym, ile zapłacisz podatku za jej udzielenie. Obecnie stawka podatku PCC od pożyczek rodzinnych wynosi 0,5 proc. od kwoty pożyczki. Jednak w przypadku najbliższej rodziny można wziąć pod uwagę kwotę wolną od podatku, która wynosi 9637 zł. Jeśli jedna pożyczka lub kilka pożyczek w rodzinie nie przekroczą tej kwoty w ciągu 5 lat, nie trzeba ich zgłaszać do urzędu skarbowego oraz opłacać podatku.

Niezależnie od kwoty według art. 720 par. 1 kodeksu cywilnego pożyczkobiorca powinien oddać taką samą kwotę pieniędzy, którą otrzymał. Jednak poza tym strony mogą ustalić między sobą wysokość odsetek - wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Nie są do tego zobowiązane, wynika to jedynie z ich wewnętrznych ustaleń. Jeśli pojawiają się odsetki, ich wysokość musi być określona w umowie pożyczki.

Pożyczka od rodziny a podatek

0,5 proc. wydaje się nie być wysokim opodatkowaniem, jednak w przypadku pożyczek na duże kwoty PCC może być naprawdę wysoki. Z tego powodu często padają pytania o to, jak uniknąć podatku od pożyczki w rodzinie. Pierwszym sposobem jest pożyczka do określonej, wolnej od podatku PCC kwoty. Drugi sposób (dotyczący kwot powyżej 9637 zł) dotyczy specjalnego zwolnienia z podatku przewidzianego dla najbliższej rodziny. Warunki, które trzeba spełnić, zostały określone w art. 9 pkt 10 lit. c ustawy o PCC:

strony zawierające umowę pożyczki muszą należeć do najbliższej rodziny (syn, wnuk, córka, brat, siostra),
konieczność złożenia do właściwego urzędu deklaracji dla podatku od czynności cywilnoprawnych (formularz PCC – 3, wersja 5) w terminie 14 dni od udzielenia pożyczki,
pieniądze nie mogą zostać przekazane w gotówce, może to być natomiast przelew lub przekaz pocztowy.

Niezłożenie deklaracji PCC-3 w wymaganym terminie lub przekazanie pożyczki w gotówce grozi karą. Jej wysokość może stanowić nawet 20 proc. sumy pożyczki.

Aby nie płacić podatku od pożyczki w najbliższej rodzinie, można zdecydować się na darowiznę. Jednak wtedy istnieje ryzyko, że jeśli rodzina nie odda pieniędzy, nie będzie możliwości dochodzenia roszczeń, gdyż brak jest do tego podstaw prawnych.

Jak wypełnić PCC-3 w przypadku pożyczki od rodziny?

Wystarczy wpisać właściwe dane w odpowiednie pola - formularz znajduje się na stronie urzędu skarbowego. Należy go pobrać, wydrukować i uzupełnić. Osoby, które udzielają pożyczki komuś z najbliższej rodziny, powinny wypełnić następujące pola w formularzu:

Pole nr 1: tu należy wpisać NIP lub PESEL.
Pole nr 4: jako datę dokonania czynności trzeba wpisać datę podpisania umowy pożyczki.
Pole nr 5: należy wpisać nazwę urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania.
Pole nr 6: tu trzeba zaznaczyć „złożenie deklaracji”.
Pole nr 7: należy zaznaczyć pkt. 4 – „podmiot, o którym mowa w art. 9 pkt 10 lit. b ustawy (pożyczkobiorca)”.
Pole nr 8: jeśli nie prowadzisz firmy, zaznacz opcję nr 2 „osoba fizyczna”.
Pola 9-20: tu należy podać dane osobowe i adresowe.
Pole nr 21: zaznacz opcję 1 „umowa”.
Pole nr 24: wypełnij, jeśli nie załączasz do tego dokumentu umowy pożyczki w rodzinie.
Pole nr 32: wpisz wartość pożyczki będącą podstawą opodatkowania (zaokrąglając do pełnej kwoty).
Pole nr 33: wpisz wysokość podatku – w przypadku pożyczki od rodziny będzie to 0,5%.
Pole nr 34: wpisz obliczony podatek (kwota z pola 32 pomnożona przez stawkę z pola 33) w zaokrągleniu do pełnej kwoty.
Pole nr 47: przepisz kwotę podatku z pola 34.
Pole nr 54: przepisz kwotę podatku z pola 47.
Pola 65 i 66: wpisz swoje imię i nazwisko.
Pole nr 67: wpisz datę wypełnienia deklaracji.
Pole nr 68: złóż swój podpis.

W przypadku zgłoszenia do US pożyczki od rodziny zwolnionej z podatku, w polach 33 i 34 oraz 47 i 54 należy wpisać 0. Jeśli do zgłoszenia nie chcesz dołączyć umowy pożyczki, w polu 24 trzeba opisać strony umowy, uwzględniając stopień pokrewieństwa.

PCC-3 można złożyć osobiście w urzędzie skarbowym albo przez internet. W drugim przypadku należy zalogować się na portalu podatkowym, a następnie wybrać odpowiedni formularz. Trzeba w nim uzupełnić:

dane o podatniku,
wysokości pożyczki,
relacjach łączących pożyczkodawcę i pożyczkobiorcę.

Jeśli wystąpi konieczność zapłacenia podatku od pożyczki w rodzinie, można go zapłacić bezpośrednio na konto urzędu lub wpłacić odpowiednią sumę w kasie na miejscu.

Czy umowa pożyczki w rodzinie jest obowiązkowa?

Nie ma obowiązku sporządzania umowy pożyczki między osobami fizycznymi. Z tego powodu - zwłaszcza w rodzinie - często umowa zawierana jest słownie. Jest ona ważna w świetle prawa, jednak dochodzenie roszczeń w tym przypadku jest znacznie utrudnione. Jeśli wierzyciel zdecyduje się skierować sprawę do sądu, musi udowodnić, że dane świadczenie miało miejsce.

Pożyczka przekazana w gotówce, bez świadków i bez pisemnej umowy to sytuacja, w której będzie to bardzo trudne. Dlatego najlepiej jest sporządzić umowę pożyczki w rodzinie, a określoną kwotę wysłać przelewem. Umowa może mieć najprostszą konstrukcję. Jednak, aby była ważna, konieczne jest zawarcie w niej takich informacji, jak:

dane osoby udzielającej zobowiązania oraz dane osoby, która bierze pożyczkę,
data i miejsce zawarcia umowy,
określenie wysokości pożyczki oraz metody jej udzielania,
określenie sposobu spłaty (harmonogram rat, jednorazowa spłata),
termin spłaty (jeśli nie ma harmonogramu ze szczegółowymi terminami poszczególnych rat).

Jeśli członek rodziny prosi o pożyczkę, by uregulować posiadane już długi, można zasugerować mu "dogadanie się" z wierzycielem, np. z KRUKiem, który cieszy się dobrą opinią zarówno wśród osób zadłużonych, jak i wierzycieli. Osoba zadłużona może zarejestrować się na platformie KRUK, która umożliwia samodzielne rozłożenie długu na raty.