Podatek od darowizny - co warto wiedzieć
Otrzymanie mieszkania, pieniędzy lub wartościowych przedmiotów może wiązać się z koniecznością rozliczenia się z urzędem skarbowym. Podatek od darowizny określony jest w ustawie o podatku od spadków i darowizn. W niektórych przypadkach przyjęcia darowizny istnieje możliwość zwolnienia ze wspomnianego zobowiązania wobec państwa. Czy darowizna od rodziców jest opodatkowana?
Co to jest darowizna?
Kodeks cywilny w art. 888 określa darowiznę jako formę umowy, „w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku”. W praktyce darowizna sprowadza się do przekazania pieniędzy lub rzeczy przez ich właściciela komuś innemu. To bardzo istotna cecha: podzielenie się własnymi pieniędzmi lub rzeczami (np. darowizna samochodu w rodzinie).
Oprócz pieniędzy i przedmiotów w ramach darowizny można przekazać również określone prawo (np. prawo użytkowania wieczystego, własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego, prawa autorskie). Jako darowizna może też być potraktowane umorzenie zobowiązania. Chodzi tu o sytuacje, gdy np. rodzice pożyczają swojemu dziecku dużą sumę pieniędzy, którą miałoby z czasem oddać, jednak matka i ojciec decydują się umorzyć ten dług. Takie umorzenie długu jest darowizną, kiedy wierzyciel nie domaga się jakichkolwiek świadczeń w zamian za te, z których zrezygnował.
Ile wynosi podatek od darowizny?
Podatek od darowizny waha się od 3 do 20%. Konkretna wysokość jest ściśle związana z wartością darowizny oraz przynależnością darczyńcy i obdarowanego do poszczególnych grup podatkowych. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207) określa trzy takie grupy:
I grupa podatkowa:
- małżonkowie,
- zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.),
- wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.),
- pasierb,
- zięć / synowa,
- rodzeństwo,
- ojczym, macocha, teściowie;
II grupa podatkowa:
- zstępni rodzeństwa (np. bratankowie, siostrzeńcy, ich dzieci i wnuki),
- rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa (np. bratowa) i rodzeństwo małżonków (np. siostra męża), małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
III grupa podatkowa: wszyscy pozostali nabywcy.
Podatek od darowizny oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania, czyli od wartości wykraczającej ponad kwotę wolną od podatku, która - w zależności od grupy podatkowej - wynosi:
- 36 120 zł - dla I grupy podatkowej;
- 27 090 zł - dla II grupy podatkowej;
- 5733 zł - dla III grupy podatkowej.
Warto pamiętać, że powyższe limity dotyczą darowizny w ciągu 5 lat od jednej osoby. Oznacza to, że wielokrotna darowizna w rodzinie (np. kilka darowizn od ojca dla syna) musi być zsumowana w okresie 5-letnim. Jeśli suma darowizn przekroczy ww. kwoty wolne od podatku, nabywca musi zapłacić podatek.
Podatek od darowizny – skale podatkowe
Załóżmy, że kwota darowizny od jednej osoby w ciągu 5 ostatnich lat przekroczyła ww. kwoty wolne od podatku. Jak prawidłowo wyliczyć wysokość opodatkowania darowizny?
Skale podatkowe podatku od darowizny zależne są od przynależności do grupy podatkowej i wysokości nadwyżki wartości darowizny ponad kwotę wolną od podatku.
Dla I grupy podatkowej (darowizna w rodzinie) nadwyżka do 11 833 zł jest opodatkowana skalą 3%. Jeśli nadwyżka przekroczy tę kwotę, ale będzie mniejsza niż 23 665 zł, podlega podatek wynosi 355 zł + 5% nadwyżki ponad 11 833 zł. Natomiast jeśli nadwyżka wartości darowizny przekroczyła 23 665 zł, wówczas podatek jest równy sumie 946,60 zł oraz 7% od nadwyżki wskazanej kwoty.
W przypadku II grupy podatkowej podatek od nadwyżki do 11 833 zł wynosi 7%. Nadwyżka w przedziale 11 833-23 665 jest opodatkowana w kwocie 828,40 zł + 9% nadwyżki ponad 11 833 zł. Podatek od nadwyżki ponad 23 665 zł wynosi 1893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Podatek dla III grupy podatkowej wynosi w przypadku pierwszego progu nadwyżki (11 833 zł) – 12%. Po jego przekroczeniu, ale w przypadku nadwyżki niższej niż 23 665 podatek oblicza się następująco: 1420 zł + 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł. Kiedy nadwyżka przekracza 23 665 zł, podatek jest równy sumie 3313,20 zł i 20% nadwyżki ponad 23 665 zł.
Jeśli suma posiadanych darowizn od jednej osoby na przestrzeni 5 ostatnich lat nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku, faktu darowizny nie trzeba zgłaszać do urzędu skarbowego. Warto jednak na bieżąco monitorować wartości otrzymanych darowizn, aby nie przeoczyć przekroczenia ww. kwot i momentu powstania obowiązku podatkowego. Jego nieuregulowanie będzie miało poważne konsekwencje finansowe i prawne dla obdarowanego.
Darowizna od rodziców zwolniona z podatku?
Zwolnienie z podatku od darowizny obowiązuje nie tylko w przypadku nieprzekroczenia kwoty wolnej od podatku.
Dotyczy również darowizn dla osób z najbliższej rodziny. Zgodnie z art. 4a Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn jeśli darczyńcą jest małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, ojczym czy macocha (tzw. zerowa grupa podatkowa) obdarowany może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku.
Aby móc skorzystać ze zwolnienia, w ciągu pół roku od dnia otrzymania darowizny musi zgłosić nabyte rzeczy lub prawa majątkowe do urzędu skarbowego. Jeśli przedmiotem darowizny były pieniądze, oprócz tego trzeba udokumentować ich przekazanie na rachunek bankowy nabywcy. Jeśli nie spełni się tych warunków, darowizna przekraczająca kwotę wolną od podatku podlega opodatkowaniu zasadami dla I grupy podatkowej.
Dlatego otrzymując darowiznę w najbliższej rodzinie, warto zadbać o dopełnienie wszystkich formalności. Dostarczenie wymaganych przez urząd skarbowy dokumentów nie jest większym problemem, a korzystając z prawa do zwolnienia z podatku od np. darowizny od rodziców, można zaoszczędzić sporą sumę. Warto też pamiętać, że zwolnienie z podatku od darowizny działa również w drugą stronę, kiedy to dzieci obdarowują rodziców czy nawet dziadków.
