Klauzula waloryzacyjna a zgodność z prawem

Czym jest klauzula waloryzacyjna i kiedy warto ją stosować? Co zrobić, jeśli w danej umowie zapomnieliśmy umieścić stosowny zapis? Dlaczego klauzula zyskuje na znaczeniu zwłaszcza w dobie inflacji?

Klauzula waloryzacyjna - co to jest

Waloryzacja to termin, który nabywa szczególnego znaczenia zwłaszcza w dobie panującej inflacji. Jest to czas, w którym siła nabywcza pieniądza ulega znacznej zmianie. Nasze finanse tracą na wartości. Mniej opłacalne okazują się umowy zawarte na dłuższy czas, jeśli ich przedmiotem stały się konkretne wartości pieniężne. Mimo tego, że z roku na rok z tytułu umowy otrzymujemy środki finansowe w tej samej wysokości, to faktycznie zarabiamy coraz mniej. Czy można się przed tym uchronić?

Tak, ale należałoby przyjąć inny miernik wartości niż pieniądz. Taką możliwość daje nam kodeks cywilny w artykule 358 (1), par.2. I choć znajdziemy tu definicję klauzuli waloryzacyjnej, o tyle nie podano, co dokładnie może być zastępczym miernikiem. Jedno jest pewne - nie może być to pieniądz. Najczęściej kontrahenci sięgają np. po mierniki walutowe bądź indeksowe (może to być chociażby stopa inflacji). Wartość danego świadczenia może zostać określana np. przez obecne ceny towarów lub odniesienie do minimalnego wynagrodzenia w danym czasie.

Klauzula waloryzacyjna w umowie najmu i nie tylko

Tematem klauzuli waloryzacyjnej zainteresowani są niewątpliwie najemcy, pośrednicy najmu, jak również osoby wynajmujące mieszkania. Osoba, która wynajmuje od kogoś mieszkanie, powinna wiedzieć, czym jest omawiana klauzula choćby z uwagi na fakt, że czynsz może z czasem ulegać zmianie. Z taką wiedzą łatwiej np. planować budżet domowy w dłuższej perspektywie czasowej.

Dla właściciela nieruchomości klauzula waloryzacyjna jest szansą na to, że w przypadku długookresowego najmu, nie będzie ponosił strat wynikających z inflacji i zmiany wartości pieniądza w czasie. Musi on jednak zadbać o to, aby stosowny zapis pojawił się w umowie z wyprzedzeniem. W przeciwnym razie przyjęta w umowie stawka za wynajem nie będzie mogła ulegać waloryzacji. Dlatego też właściwy zapis w umowie powinien zawierać bardzo dokładne informacje o tym, kiedy czynsz będzie waloryzowany przy wskazaniu konkretnego miernika. Należy też wskazać, która ze stron może inicjować zmianę wysokości czynszu. Może się bowiem okazać, że w pewnym momencie nastąpi tzw. deflacja. wówczas wartość czynszu może ulec obniżeniu.

Dodajmy tylko dla porządku, że waloryzacja nie jest jedynym sposobem na podniesienie czynszu. Właściciel może podnosić czynsz o kwotę nieprzekraczającą 3% wartości odtworzeniowej lokalu pod warunkiem poinformowania o tym najemcy z 2-miesięcznym wyprzedzeniem. Może także podnieść wysokość najmu o więcej niż 3%, jeśli sytuacja gospodarcza usprawiedliwia taki wzrost (np. powodem mogą być rosnące raty kredytu lub dostosowanie ceny wynajmu do warunków rynkowych). Więcej na ten temat można znaleźć np. w poradnikach ochrony praw lokatorów.

Inne przykłady funkcjonowania klauzuli waloryzacyjnej

Klauzula waloryzacyjna stosowana jest bardzo często w umowach najmu. To jednak nie jedyny przykład jej wykorzystania. Ma ona niemałe znaczenie także w branży budowlanej, gdzie obserwuje się częste wahania kosztów energii czy materiałów. Stąd też stosowanie klauzuli pomaga utrzymać opłacalność całego przedsięwzięcia. W internecie znajdziemy też przykładowe wzory klauzuli waloryzacyjnych dla budownictwa.

Ponadto klauzulę waloryzacyjną wykorzystują również branże usługowe czy finansowe. Przykładów możemy szukać m.in. w umowach kredytowych, umowach sprzedaży poszczególnych usług, również właściciele gruntów lub nieruchomości mogą dzierżawić swoją własność z uwzględnieniem waloryzacji. Klauzula może pojawić się także w umowie o pracę – specjaliści niekiedy negocjują cykliczną, np. coroczną podwyżkę w określonej wysokości.

Klauzula waloryzacyjna - dlaczego warto?

Klauzula waloryzacyjna zawarta w umowie pozwala czerpać wymierne korzyści ze świadczenia usługi w dłuższej perspektywie czasowej. Dzięki takiemu rozwiązaniu strony udostępniające np. grunt czy nieruchomość mogą nie ponosić strat finansowych np. w wyniku inflacji. Omawiana klauzula w pewnym stopniu zdejmuje z kontrahentów konieczność renegocjacji umów w sytuacji, gdyby z czasem przestawały być opłacalne. Mogłoby się to okazać czasochłonne, a w części przypadków kwestie sporne wymagałyby rozprawy sądowej.

Zdarza się, że jedna ze stron zwraca się do sądu o waloryzację świadczenia mimo braku stosownego zapisu w umowie. Sąd może przychylić się do takiego żądania w sytuacji, gdy wartość pieniądza uległa znacznej zmianie. Musimy przy tym pamiętać, że sąd stara się w takiej sytuacji uwzględnić sytuację obu stron. Jeśli zamierzamy podpisać umowę, z której zamierzamy czerpać profity w dłuższej perspektywie czasowej, rozważmy umieszczenie klauzuli waloryzacyjnej. Dotyczy to zwłaszcza przedsiębiorców, gdyż zgodnie z § 4. artykułu 358 (1) KC  nie mogą oni wysuwać żądania waloryzacji, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem danego przedsiębiorstwa.