Windykacja sądowa - jakie są etapy?

Kiedy próby odzyskania pieniędzy na drodze polubownej nie odnoszą skutku, wierzycielowi pozostaje windykacja sądowa. Oznacza to wniesienie pozwu do e-sądu, co rozpoczyna postępowanie. Jego zakończenie zależy przede wszystkim od podstawy prawnej dotyczącej zadłużenia. Jakie są etapy takiego procesu i jak może się on skończyć?

Kiedy rozpoczyna się windykacja sądowa?

Podstawą do rozpoczęcia windykacji sądowej jest brak możliwości odzyskania należnych pieniędzy przez wierzyciela poprzez porozumienie z zalegającą z zapłatą osobą lub firmą. Wierzyciel lub firma posiadająca od niego pełnomocnictwo do prowadzenia sprawy zadłużenia kieruje ją do sądu w momencie, gdy wielokrotne próby porozumienia z osobą lub firmą zalegającą z zapłatą wierzytelności nie przynoszą rezultatów. 

Decyzja o wniesieniu pozwu poprzedzona może być próbami kontaktu i porozumienia z zadłużonym za pośrednictwem monitów mailowych bądź pocztowych, a także rozmów z doradcami telefonicznymi bądź terenowymi.  Zanim sprawa zostanie przekazana na drogę postępowania sądowego wierzyciel musi wysłać przedsądowe wezwanie zapłaty do osoby zadłużonej. Wezwanie to powinno zawierać informację o konsekwencji przekazania zadłużenia do postępowania sądowego w przypadku braku spłaty w określonym terminie.

Przed oficjalnym rozpoczęciem windykacji sądowej wierzyciel lub jego pełnomocnik zbiera dokumenty, które potrzebne są do rozpoczęcia sprawy. Mowa tu także o certyfikacie umożliwiającym złożenie podpisu elektronicznego. Koniecznie należy także ustalić dane pozwanego, czyli zadłużonej osoby lub firmy. Należą do nich PESEL w przypadku osoby fizycznej czy NIP lub KRS w przypadku firmy. 

Mimo że na etapie uproszczonego postępowania przed e-sądem nie trzeba dostarczać nawet dowodów, w formularzu wymagany jest ich opis. Na wypadek wątpliwości sądu lub złożenia przez zadłużoną osobę lub firmę sprzeciwu, należy mieć udokumentowane podstawy swoich roszczeń.

Wniesienie pozwu to pierwszy oficjalny etap windykacji sądowej

W przypadku długów, co do których nie ma wątpliwości, podstawową drogą windykacji sądowej  jest Elektroniczne Postępowanie Upominawcze. Toczy się ono przed tak zwanym e-sądem. Za pierwszy oficjalny etap tego procesu uznaje się wniesienie pozwu poprzez wypełnienie elektronicznego formularza na stronie www.e-sad.gov.pl/ 

Oprócz danych obu stron oraz opisu podstawy roszczeń na tym etapie należy uiścić opłatę sądową. Jej koszty mogą zostać przerzucone ostatecznie na pozwanego (czyli zadłużoną osobę lub firmę). Wysokość opłaty zależy od wartości przedmiotu sporu i wynosi 1,25% kwoty, której domaga się od pozwanego wierzyciel. W przypadku spraw, których wartość jest niska, należy wpłacić jednak co najmniej 30 zł.

Po złożeniu podpisu elektronicznego oraz odebraniu płatności rozpoczyna się właściwe postępowanie. Na czym ono polega i ile może potrwać?

Elektroniczne Postępowanie Upominawcze przed e-sądem w Lublinie

Jakiego rodzaju długi kwalifikują się do tego, aby trafić do Elektronicznego Postępowania Upominawczego? E-sąd orzekający w EPU to inaczej VI Wydział Cywilny Sądu Rejonowego Lublin - Zachód w Lublinie. Jego pracownicy zostali oddelegowani do rozpatrywania spraw z całego kraju związanych wyłącznie z zaległymi należnościami. W trakcie postępowania weryfikują, czy w przypadku danego roszczenia faktycznie można wystawić nakaz zapłaty. 

Roszczenie nie może być przedawnione, a na jego istnienie powinno istnieć potwierdzenie, którym często jest np. umowa lub faktura. Nie istnieje za to żadna górna granica kwoty, która będzie przedmiotem sporu.

Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym. Teoretycznie może nastąpić nawet 48 godzin po złożeniu pozwu, ale w praktyce na decyzję trzeba czekać kilka tygodni. W sytuacji optymalnej dla wierzyciela EPU kończy się wydaniem nakazu zapłaty, który sąd dostarcza pozwanemu, czyli osobie lub firmie zalegającej z zapłatą. 

Nakaz zapłaty nie musi być ostatnim etapem windykacji sądowej

Do chwili otrzymania nakazu zapłaty pozwany nie wie zazwyczaj, że w e-sądzie toczy się postępowanie w jego sprawie. Jeżeli zadłużony nie jest w stanie udowodnić, że roszczenia wierzyciela są bezzasadne,  otrzymany nakaz zapłaty powinien być bodźcem do spłaty długów w wyznaczonym terminie. W przypadku braku sprzeciwu nakaz zapłaty uprawomocnia się po dwóch tygodniach od daty doręczenia.

Pozwany nie musi jednak zgodzić się z nakazem zapłaty e-sądu, bo podczas EPU nie ma miejsca na przedstawianie dowodów. Sprzeciw od nakazu zapłaty należy jednak wnieść w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty. Może być on złożony w formie pisemnej zarówno za pośrednictwem poczty tradycyjnej, jak i w sposób elektroniczny. Po skutecznym wniesieniu sprzeciwu wystawiony nakaz zapłaty traci moc. 

Od lutego 2020 roku jest to także równoznaczne z umorzeniem postępowania. Wcześniej było ono automatycznie kierowane przez e-sąd do rozpoznania przez sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego, czyli w tym przypadku zadłużonej osoby lub firmy. Działo się to niezależnie od woli powoda (wierzyciela), a więc mogło doprowadzić do sytuacji, w której chęć ściągnięcia niewielkiego i oczywistego długu zmuszała do uczestniczenia w postępowaniu na drugim końcu Polski.

Rozprawa przed sądem tradycyjnym w wypadku sprzeciwu

Jeżeli wierzyciel zdecyduje się na dalsze dochodzenie roszczeń, musi raz jeszcze skierować sprawę do sądu. Tym razem pozostaje jednak wyłącznie tradycyjna droga, co oznacza najczęściej przeprowadzenie rozprawy. W trakcie rozprawy, która jest niejawna, strony sporu przedstawiają dowody na zasadność żądań lub ich brak.

Tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności jako ostatni etap windykacji sądowej

Jeżeli dłużnikowi nie uda się udowodnić braku zasadności roszczeń, sąd ponownie wyda tytuł egzekucyjny, czyli urzędowy dokument potwierdzający istnienie długu oraz jego wysokość. Dopiero po nadaniu klauzuli wykonalności na podstawie tytułu wykonawczego można wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Dług może ściągnąć wyłącznie urzędnik państwowy. W zależności od sytuacji finansowej zadłużonej osoby lub firmy komornik może odzyskiwać należność stopniowo, może też zadecydować o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, jeśli okaże się, że nie ma możliwości odzyskania pieniędzy.