Odsetki ustawowe za opóźnienie płatności: pomoc dla przedsiębiorców?

Wielu przedsiębiorców ma problem z klientami lub kontrahentami, którzy nieterminowo regulują swoje należności. Wobec takich osób warto zastosować odsetki ustawowe za opóźnienie. W jaki sposób się je oblicza i w jakich sytuacjach można zażądać tego typu rekompensaty?

Według danych Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii w Polsce aż 90% firm nie otrzymuje zapłaty należności w ustalonym terminie. Zdarza się więc, że przedsiębiorcy przez takie opóźnienia mają problemy z utrzymaniem płynności finansowej.

Naliczanie odsetek ustawowych odgrywa dwie istotne role.

1. Ich celem jest zdyscyplinowanie dłużnika – im dłużej będzie zwlekał z zapłatą, tym większe koszty musi ponieść. Narastanie długu wraz z czasem powinno go zachęcić do jak najszybszej spłaty zaległości.
2. Odsetki ustawowe pełnią też funkcję odszkodowawczą, bo z punktu widzenia wierzyciela stanowią rekompensatę za opóźnienia w płatnościach.                    

Czym są odsetki ustawowe za opóźnienie?

Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane są najczęściej przy opóźnieniach płatności faktur oraz faktur bez VAT. Jeśli dłużnik zalega z uregulowaniem należności, wierzyciel może zażądać zapłaty odsetek za opóźnienia. Ma do tego prawo nawet w sytuacji, gdy odłożenie w czasie spłaty wynika z okoliczności, na które dłużnik nie ma wpływu. Takie rozwiązanie stosuje się, jeśli strony wcześniej nie ustaliły umownej stopy odsetek za ewentualne opóźnienia.

Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane są za każdy dzień opóźnienia w płatności. Dłuższa zwłoka z uregulowaniem należności powoduje więc w praktyce naliczenie wyższych odsetek.

Rodzaje odsetek ustawowych za opóźnienie:

• odsetki za opóźnienia – naliczane w przypadku nie spłaconej całej sumy zobowiązania lub jej części;
• odsetki za opóźnienia w transakcjach handlowych.

Wyróżnia się także odsetki kapitałowe, które powstają już w momencie zaciągnięcia kredytu lub pożyczki, a nie przy opóźnieniach w spłacie należności. Zwykle umowa kredytowa określa ich wysokość, w przeciwnym razie stosuje się właśnie odsetki ustawowe. (Zgodnie z art. 359 § 1 k.c. odsetki kapitałowe należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu.)

Jeśli dłużnik nie spłacił w terminie należności pieniężnej lub też nie uregulował rachunku za otrzymany towar bądź usługę, musi zapłacić odsetki za opóźnienia. Dotyczy to sytuacji, gdy w umowie nie określono wysokości odsetek za opóźnienia (w przeciwnym razie obowiązują stawki wskazane w umowie). Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych naliczane są w odniesieniu do transakcji handlowych zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami.

Jak obliczyć odsetki za opóźnienie płatności?

Wysokość odsetek ustawowych zmienia się co roku, a aktualne stawki ogłasza Minister Sprawiedliwości w formie obwieszczenia. Ich poziom zależy od stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, a także od określonej wysokości punktu procentowego. 

W 2021 roku odsetki za opóźnienie płatności wynoszą 5,60% w skali roku, a ich maksymalna wartość to 11,20% (dwukrotność odsetek za opóźnienie). Jak obliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie? Trzeba pomnożyć liczbę dni zwłoki oraz kwotę zaległości i stawkę odsetek ustawowych dla danego roku, a uzyskany wynik podzielić przez liczbę dni w roku.

Poniższy wzór ułatwi to zadanie:

Kwota zaległości × liczba dni zwłoki × wysokość stawki odsetek ustawowych / 365.

Chcesz wziąć kredyt? Najpierw pomyśl, czy stać się regularną spłatę

Odsetki ustawowe za opóźnienie dotyczą nie tylko opóźnień w spłacie należności pomiędzy partnerami biznesowymi. Mogą one być naliczone również za nieterminowe regulowanie rat kredytowych. Często taka zwłoka wynika z roztargnienia, a nie braku funduszy lub z pochopnie zaciągniętej pożyczki.

Decyzja o wzięciu kredytu powinna być świadoma, a klient banku musi zdawać sobie sprawę z konsekwencji, jakie ona niesie. Kiedy pojawia się dług, jest on wynikiem naszych własnych decyzji. Unikanie kontaktu z wierzycielem to najgorsze z możliwych rozwiązań. Dlatego najlepiej jest po prostu spłacać terminowo swoje zobowiązania.

Jeśli pojawia się z tym problem, warto skorzystać z narzędzi pozwalających kontrolować kredyty i ułatwiających wyjście z zadłużenia.