Dzień bez Długów: Edukacja, otwartość i nowe podejście do zadłużenia

Już 17 listopada obchodzimy Dzień bez Długów – społeczną akcję zainicjowaną przez KRUK S.A., która od lat zachęca do otwartej rozmowy o finansach i zadłużeniu. Co ósmy Polak (12 proc.) przyznaje, że ma zaległości w spłacie kredytów, pożyczek lub innych zobowiązań finansowych. Tak wynika z najnowszych „Indeksów Finansowych”* przygotowanych przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna na zlecenie KRUK S.A. Choć sytuacja finansowa gospodarstw domowych na przestrzeni kilku ostatnich lat stopniowo się poprawia, a odsetek osób oceniających swoją sytuację jako dobrą wzrósł do 35 proc. w 2025 roku, to zadłużenie pozostaje tematem budzącym emocje i społeczne tabu.
 

Aż 40 proc. Polaków uważa, że posiadanie długów to wstydliwa sprawa. To najwyższy odsetek odpowiedzi na to pytanie w historii badania „Indeksów Finansowych”. Jednocześnie utrzymuje się bardzo silne społeczne przekonanie, że każdy powinien spłacać swoje zobowiązania – tak uważa ponad 80 proc. respondentów. To pokazuje, że temat zadłużenia nadal budzi emocje, ale coraz częściej staje się przedmiotem otwartej dyskusji.
 

Przełamywanie tabu i edukacja finansowa
 

Polacy zaczynają rozumieć, że problemy finansowe mogą dotknąć każdego, niezależnie od statusu społecznego czy wykształcenia. Co trzeci ankietowany uważa, że zadłużenie może być efektem pecha lub niespodziewanych sytuacji życiowych, a połowa nie potrafi jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. To sygnał, że społeczeństwo dojrzewa do bardziej odpowiedzialnego podejścia do tematu długów i finansowej odpowiedzialności społecznej.
 

Z najnowszych „Indeksów Finansowych” wynika, że Polacy coraz krytyczniej patrzą na swoje umiejętności ekonomiczne. W 2025 roku tylko 29 proc. respondentów oceniło swoją wiedzę finansową jako wysoką, podczas gdy aż 58 proc. uznało, że ich umiejętności są na średnim poziomie. Z kolei 13 proc. oceniło je jako niskie. Co istotne, wśród osób młodych (25–34 lata) aż 56 proc. odczuwa deficyt wiedzy i umiejętności w zarządzaniu domowym budżetem. Najbardziej optymistycznie swoje kompetencje oceniają osoby powyżej 55. roku życia, choć w tej grupie aż 39 proc. nie widzi potrzeby dalszego kształcenia w tym zakresie.
 

„Indeksy Finansowe” pokazały też, że ogólna ocena poziomu wiedzy finansowej nie idzie w parze z podstawowymi umiejętnościami z tej dziedziny. I tak na przykład tylko 29 proc. badanych potrafi obliczyć całkowity koszt pożyczki (w tym jej oprocentowanie), a 24 proc. deklaruje, że poradziłoby sobie z obliczeniem odsetek od niezapłaconych zobowiązań finansowych, jak chociażby raty kredytu. 
 

- Od kilku lat, od kiedy badamy samoocenę edukacji i wiedzy finansowej naszego społeczeństwa, dominuje przekonanie, że każdy powinien zadbać o swoją edukację finansową we własnym zakresie – tak uważa 56 proc. Polaków. Widzimy jednak, że w ciągu ostatniego roku wzrosło znaczenie szkół średnich (48%) i rodziny (40%). Ta ostatnia odgrywa ważną rolę w rozwijaniu kompetencji finansowych. Dlatego ważne jest to, aby dorośli byli świadomi, że często ich zachowania czy nawyki finansowe będą powielane przez ich dzieci – komentuje Agnieszka Salach, rzeczniczka prasowa KRUK S.A.
 

Ponad połowa Polaków przyznaje, że nawyki i wzorce finansowe rodziców lub bliskich mają wpływ na ich decyzje finansowe w dorosłym życiu. To pokazuje, jak ważna jest edukacja finansowa prowadzona nie tylko w szkołach, ale także w domu. W 2025 roku zauważalny jest także wzrost oczekiwań związanych z zaangażowaniem w edukację finansową wobec państwa i samorządów, zwłaszcza wśród osób zadłużonych.
 

Kto najczęściej ma zadłużenie?
 

Największy wzrost zadłużenia jest widoczny wśród osób bezrobotnych (z 21 proc. w 2024 roku aż do 50 proc. w 2025 roku), ale też wśród pracujących na umowy o dzieło (wzrost z 0 do 27 proc. r/r) oraz studentów (wzrost z 3 proc. do 22 proc. r/r). Coraz częściej źródłem zadłużenia są codzienne wydatki, jak czynsz, rachunki za media czy pożyczki od rodziny i znajomych. Jednak największy odsetek zadłużeń wynika z niespłaconych rat kredytów gotówkowych w bankach (21 proc.). Aż 79 proc. osób, które deklarują, że mają długi, ma do spłaty kwoty od 1 tys. zł do 50 tys. zł, z czego aż 56 proc. ma do spłaty zaległe zobowiązania nieprzekraczające kwoty 10 tys. zł.
 

- Tak wysoki odsetek osób zadłużonych, które mają do spłaty stosunkowo niewielkie kwoty – do 10 tys. zł – przy odpowiedniej współpracy i otwartej rozmowie z wierzycielem, a także uporządkowaniu swojego domowego budżetu i bliższemu przyjrzeniu się swoim wydatkom, może uporać się z problemem zadłużenia. Wszystko zależy od nastawienia i chęci współpracy – komentuje Agnieszka Salach z KRUK S.A.
 

Kondycja finansowa gospodarstw domowych
 

Jak pokazują „Indeksy finansowe” w ostatnich latach sytuacja finansowa polskich gospodarstw domowych stopniowo się poprawia. Odsetek osób oceniających stan swojego budżetu domowego jako dobry wzrósł z 26 proc. w 2022 roku do 35 proc. w 2025 roku, a tych, którzy określili swoją sytuację jako złą, spadł z 21 proc w 2022 roku do 14 proc. w 2025 roku. Największa grupa badanych (51 proc.) deklaruje, że żyje „średnio” – na codzienne potrzeby pieniędzy wystarcza, ale na większe wydatki trzeba oszczędzać. Coraz mniej osób musi bardzo oszczędnie gospodarować pieniędzmi na co dzień, a odsetek tych, którym nie wystarcza nawet na podstawowe potrzeby, utrzymuje się na niskim poziomie (3–4 proc.).
 

Jeśli chodzi o oszczędności, Polacy stopniowo zwiększają swoją odporność finansową na wypadek utraty przychodów. Największa część społeczeństwa deklaruje, że ich rezerwy pozwoliłyby im utrzymać się przez około 3 miesiące bez wsparcia z zewnątrz (25 proc.). Jednocześnie rośnie grupa osób, które posiadają poduszkę finansową na ponad 12 miesięcy (wzrost do 19 proc. w 2025 roku). Nadal jednak aż 30 proc. Polaków ma oszczędności wystarczające jedynie na tydzień lub miesiąc, co pokazuje, że w wielu gospodarstwach domowych bezpieczeństwo finansowe jest mocno ograniczone.
 

Społeczna rola windykacji
 

Od 2022 roku systematycznie rośnie odsetek osób, które dostrzegają ważną rolę firm windykacyjnych w gospodarce i społeczeństwie. W 2025 roku 27 proc. respondentów wskazało, że ma tego świadomość, podczas gdy w 2022 roku odsetek ten wyniósł 19 proc. Firmy windykacyjne są coraz częściej postrzegane jako niezbędny element obrotu gospodarczego, choć poziom zaufania do nich wciąż pozostaje niski i od 2024 roku utrzymuje się na poziomie 10 proc. ankietowanych.


- To sygnał, by jeszcze szerzej edukować, jak działają i jaką rolę pełnią firmy windykacyjne, a także wypełnić lukę dotyczącą wyjaśnienia całemu społeczeństwu, jak na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza zmieniła się branża zarządzania wierzytelnościami. Dzień bez długów jest też okazją, aby o tym rozmawiać, i cieszy nas, że coraz więcej osób dostrzega społeczną rolę windykacji - podsumowuje Agnieszka Salach.   
 

Dzień bez Długów to okazja do przełamywania tabu i rozpoczęcia budowy kultury odpowiedzialności finansowej – nie tylko poprzez dobre planowanie domowego budżetu, ale też poczucie społecznego obowiązku związanego z wywiązywaniem się ze swoich zobowiązań.
 

Jak budować kulturę finansowej odpowiedzialności społecznej?

1. Edukacja od najmłodszych lat – kluczowa jest rola rodziny i szkoły w przekazywaniu dobrych wzorców finansowych. Ponad połowa Polaków przyznaje, że nawyki rodziców mają wpływ na ich decyzje finansowe.
2. Otwarta rozmowa o zadłużeniu – przełamywanie tabu i normalizacja dyskusji o długach sprzyja szukaniu pomocy i wsparcia.
3. Współpraca instytucji – państwo, samorządy, organizacje pozarządowe i firmy windykacyjne powinny wspólnie działać na rzecz edukacji i wsparcia osób w trudnej sytuacji.
4. Promowanie odpowiedzialności – budowanie świadomości, że każdy może znaleźć się w trudnej sytuacji, ale ważne jest podejmowanie odpowiedzialnych decyzji i szukanie rozwiązań.
5. Dostęp do rzetelnej informacji – kampanie społeczne, takie jak Dzień bez Długów, pomagają zwiększać świadomość i zachęcają do aktywnego zarządzania finansami.
    

*Indeks zadłużenia i wypłacalności Polaków, Indeks oceny edukacji finansowej i Indeks kondycji finansowej Polaków został przygotowany na podstawie badania przeprowadzonego na panelu Ariadna na zlecenie KRUK S.A. Ariadna metodologią CAWI na reprezentatywnej grupie Polaków w wieku powyżej 18 lat. Badanie w 2025 roku odbyło się 15-18 sierpnia 2025 roku. Próba ogólnopolska losowo-kwotowa N=1086 osób.

Dane porównawcze z lat 2022–2024.
 

Więcej danych z badania - Indeks oceny edukacji finansowej Polaków, Indeks kondycji finansowej Polaków oraz Indeks wypłacalności Polaków i ich postaw wobec zadłużenia znajduje się na stronie: Edukacja Finansowa (kruk.eu)