Zapominalscy, Zagubieni czy Beztroscy?

Przyczyny zadłużenia, a także powody niespłacania zaległych zobowiązań finansowych są bardzo różne. Jednak kluczowa nie jest tu wcale zasobność portfela, ale cechy psychologiczne, wartości i przekonania dotyczące spłacania długów, a także umiejętność zarządzania domowym budżetem. „Portret zadłużonych Polaków” przygotowany na zlecenie Grupy KRUK wyodrębnia 5 typów osób zadłużonych. Są to: Zapominalscy, Zadłużeni dla Innych, Beztroscy, Zagubieni i Unikający.

Mocno zróżnicowane postawy oraz zachowania dotyczące zadłużenia i sytuacji opóźnień w spłacie  dowodzą, że nie ma jednego uniwersalnego modelu osoby zadłużonej. Udało się wyłonić przynajmniej 5 różnych grup. Najliczniejszą grupę stanowią Zapominalscy (27%), którzy po prostu zapomnieli uregulować płatności na czas. Prawie wszystkie osoby (93%) z tej grupy spłaciły już swoje długi i obecnie regulują zobowiązania finansowe terminowo.

Co czwarty badany należy do grupy, która ma największe zobowiązania. Zadłużonych dla Innych. Średnia łączna kwota zaciągniętych kredytów i pożyczek dwukrotnie przewyższa średnią dla całej badanej grupy i wynosi 35 876 zł. Najczęściej zaciągają zobowiązania finansowe, gdy cel związany jest z domem lub rodziną, m.in. kształcenie dzieci lub leczenie najbliższych. 

Prawie co piątą osobę zadłużoną można określić jako rozrzutną, lubiącą wydawać pieniądze zarówno na własne potrzeby, jak i dla innych. Należą oni do grupy Beztroskich. Osoby z tej grupy, pomimo dość wysokich dochodów, stosunkowo niewiele oszczędzają. Zdarza im się za to spontanicznie wydawać pieniądze i „zaszaleć” na zakupach. Opóźnienia w spłacie często tłumaczą złą sytuacją materialną, jednak wydaje się, że związane jest to po prostu z życiem „ponad stan”.

Segmentem o  najgorszej sytuacji materialnej są Zagubieni. Jest to najstarsza grupa osób o najniższym poziomie wykształcenia. Ich styl wydawania pieniędzy charakteryzuje się stałym „zaciskaniem pasa”. Żyją z dnia na dzień, nie gromadzą oszczędności, ponieważ wszystko wydają na bieżące potrzeby.

Najmniej liczną grupą są Unikający, którą stanowi 12% osób zadłużonych. W odróżnieniu od Zagubionych jest to najmłodsza grupa, która ceni sobie spontaniczność i chętnie wydaje pieniądze, a przy tym nie lubi myśleć o przyszłości i konsekwencjach swoich działań. Osoby z tej grupy najczęściej mają opóźnienia w spłacie kredytu hipotecznego, a także rachunków. Często wskazują takie przyczyny problemów ze spłatą jak zła sytuacja finansowa, nieszczęśliwe zdarzenie, a także poczucie, że dług jest niesprawiedliwy.

- To badanie segmentacyjne wyraźnie pokazuje, że istnieje co najmniej kilka przyczyn, które odpowiadają za długi Polaków. Wbrew temu, co większoś z nas myśli, nie jest to tylko kwestia finansów, którymi się dysponuje czy wielkoś długu. Dużo większe znaczenie mają cechy psychologiczne oraz wartości, przekonania czy wręcz zasady moralne, które odpowiadają za różne zachowania ludzi w obliczu długów – komentuje raport prof. Dominika Maison z Domu Badawczego Maison i Uniwersytetu Warszawskiego.

Podejście do zadłużenia
Zarówno Zapominalscy, jak i Zadłużeni dla Innych są przekonani, że długi trzeba spłacać niezależnie od okoliczności.
W największym stopniu do terminowej spłaty motywuje ich poczucie odpowiedzialności i moralności. Natomiast Beztroscy uważają, że nieregulowanie swoich zobowiązań finansowych może być usprawiedliwione. Jeszcze bardziej lekkomyślnie do długów podchodzą Unikający. Najczęściej spośród wszystkich osób zadłużonych szukają usprawiedliwień i wymówek do niespłacania. Zagubieni mają natomiast silne przekonanie, że zadłużenie jest przede wszystkim związane ze złą sytuacją gospodarczą w kraju, m.in. dużym bezrobociem, niskimi zarobkami, a także nieuczciwością innych ludzi. Osoby z tej grupy uważają także, że problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań finansowych są powszechne i nie upatrują winy w samych sobie.

Zadowolenie z życia
Średnie zadowolenie z życia osób zadłużonych plasuje się w granicach 61. punktu na skali od 0 do 100. Jest to o około 10 punktów mniej w porównaniu z całą populacją dorosłych Polaków. Warto jednak zauważyć, że wśród wyodrębnionych grup widoczne są wyraźne różnice. Większe zadowolenie z życia widoczne jest bowiem u Zapominalskich (71. punkt) i Beztroskich
(68. punkt) niż na przykład u Zagubionych (41. punkt). Wśród osób zadłużonych powszechna jest postawa, że zasługują na lepsze życie niż mają obecnie. Jednocześnie „Portret zadłużonych Polaków” pokazuje nam duże różnice w podejściu do życia. Zapominalskim zdecydowanie bliższa jest postawa „bycia kowalem swojego losu”, podczas gdy Zagubieni nie chcą lub nie potrafią brać odpowiedzialności za swoje niepowodzenia życiowe i wolą „winić” za nie los i innych ludzi. Warto również zwrócić uwagę na różnice w podejściu do kwestii kontroli. Zapominalscy oraz Zadłużeni dla innych bardziej cenią sobie kontrolę i rozwagę. Starają się postępować w sposób przemyślany, natomiast Beztroscy i Unikający lubią zaskoczenia, spontaniczne decyzje i życie pod wpływem chwili.

- Opracowany przez nas „Portret zadłużonych Polaków” potwierdził, że nie ma jednego typu osoby zadłużonej i do każdego należy podchodzić indywidualnie. Dlatego tak ważny dla Grupy KRUK jest bezpośredni kontakt z osobą borykającymi się z długami. Pozwala on bowiem określić przyczyny zadłużenia, zaproponować pomoc w wyjściu z tarapatów finansowych, a następnie wspólnie wypracować polubowne rozwiązanie, które będzie satysfakcjonowało obie strony – podsumowuje wyniki badania Karolina Duniec z Grupy KRUK.
- Jednocześnie widzimy koniecznoś edukacji Polaków na temat gospodarowania własnym budżetem i rozwijania umiejętności systematycznego oszczędzania. Jest to jeden z powodów, dla których organizujemy już po raz siódmy Dzień bez Długów, którego celem jest podniesienie świadomości Polaków w zakresie zarządzania własnymi finansami, odpowiedzialnego zadłużania się oraz udanego wychodzenia z długów – dodaje Duniec.

„Portret zadłużonych Polaków” jest raportem z badania segmentacyjnego przeprowadzonego na przełomie sierpnia i września 2015 roku przez Dom Badawczy Maison na zlecenie KRUK S.A. Badanie składało się z ankiet online zrealizowanych w ramach internetowego panelu badawczego oraz wywiadów bezpośrednich z respondentami. Próba obejmowała 604 osoby dobrane losowo-kwotowo. Kwoty wyodrębniono ze względu na płeć, wiek i wykształcenie według danych KRUK S.A. Badanymi były osoby w wieku powyżej 20 lat, które w ciągu 5 lat miały minimum jeden kontakt z firmą zarządzającą wierzytelnościami lub działem windykacji firmy lub instytucji.