Finanse babć i dziadków. Seniorzy mają długi na prawie 6 mld zł

Ponad pół miliona polskich seniorów zmaga się z długami o łącznej wartości 5,7 mld złotych. To prawie o miliard złotych więcej niż w ubiegłym roku. Długi osób powyżej 65. roku życia stanowią 13% wszystkich spraw obsługiwanych przez Grupę KRUK w trzecim kwartale 2019 roku. Wciąż jednak to nasi dziadkowie lepiej radzą sobie z prowadzeniem domowego budżetu niż młodsze pokolenia.  

Statystyczny zadłużony senior ma 72 lata, mieszka w miejscowości do 10 tys. mieszkańców, a jego zadłużenie wynosi 6600 złotych, czyli kwotę ponad trzykrotnie wyższą od wysokości średniej emerytury w 2019 roku*. To też prawie 1000 złotych więcej niż średnie zadłużenie wszystkich Polaków, które na koniec III kwartału 2019 roku wynosiło 5700 złotych. Seniorem-rekordzistą jest mieszkaniec Mazowsza, który ma do spłaty aż 15 mln złotych. Mazowszanie w wieku 65+ mają też łącznie najwyższe zadłużenie, które wynosi prawie miliard złotych (911 mln złotych). Z zadłużeniem zmaga się również wielu seniorów ze Śląska i Wielkopolski. Mają oni do spłaty odpowiednio 863 mln zł i 709 mln zł. Najmniejsze zadłużenie mają seniorzy mieszkający na Podkarpaciu (119 mln złotych) i Podlasiu (72 mln złotych).

Ponad połowa zadłużonych seniorów (53%) nie jest w stanie na czas spłacić rat kredytów. Pozostałe długi osób starszych wynikają głównie z nieopłaconych rachunków (15%) oraz rat pożyczek pozabankowych (14%).

Jakie jest podejście seniorów do długów?

Jak pokazują wyniki badania przeprowadzonego przez Grupę KRUK, 36% seniorów uważa, że w długi popadają osoby, które nie potrafią gospodarować swoimi finansami**. Ponad połowa (52%) twierdzi, że do spłaty długów potrzebuje dodatkowych źródeł dochodu, bo nie wystarczy im pieniędzy z bieżącej renty i emerytury. Aż 43% oczekuje dodatkowych informacji i wskazówek, co zrobić, żeby spłacić dług. Równie istotne jest dla nich motywowanie do spłaty przez innych (36%) oraz rozmowa i wsparcie psychiczne (potrzebuje go co piąty badany), żeby nie zostawać z długami sam na sam.

Seniorzy to grupa wiekowa, która niechętnie rozmawia ze swoimi bliskimi o długach i problemach finansowych (tylko 7%). Ta sytuacja niestety nie zmieniła się na przestrzeni lat, a nawet się pogarsza. Wyniki podobnego badania z 2014 roku pokazały, że tylko 13% seniorów otrzymywało wsparcie (w tym wypadku finansowe) od najbliższych, a aż co trzeci senior sam udzielał takiej pomocy rodzinie.

- Polscy seniorzy często popadają w kłopoty finansowe z powodu bardzo przykrych zdarzeń losowych – nagłego pogorszenia stanu zdrowia lub śmierci współmałżonka – mówi Karolina Duniec. – Konieczność utrzymania gospodarstwa domowego z jednej emerytury lub kosztowne leczenie to ogromne wyzwanie dla domowych finansów. Szczególnie w sytuacji, kiedy spłacają jeszcze raty kredytów lub pożyczek zaciągniętych po to, aby pomóc swoim dzieciom lub wnukom.

Lekcja finansów i ekologii od seniorów

Osoby starsze to wciąż grupa społeczna, od której można uczyć się gospodarowania domowymi finansami. Najlepszym dowodem na to jest fakt, że utożsamiają oni zadłużenie z brakiem kontroli nad finansami. Uważają, że w długi popadają osoby, które nie potrafią sobie odmówić różnych niepotrzebnych zakupów. Seniorzy często są też mniej podatni na reklamy niż młodsze pokolenia i wciąż stosują wiele sposobów na oszczędzanie i niemarnowanie (np. jedzenia) jeszcze z czasów, kiedy w sklepach wszystkiego brakowało.

Gdybyśmy przyjrzeli się dokładniej działaniom zgodnym z zasadami zero waste, okazałoby się, że wiele z nich już w młodości z powodzeniem stosowały nasze babcie (przeróbki ubrań, gotowanie z resztek jedzenia, domowe kosmetyki). Z kolei moda na samodzielnie wykonane meble czy inne sprzęty była codziennością dla naszych dziadków. 

- Deficyt większości towarów spowodował, że dawniej trzeba było szukać różnych sposobów na to, by zapewnić rodzinie byt. Nawyki jednak zostały, dlatego warto korzystać z wiedzy seniorów na ten temat – mówi Karolina Duniec. – Obecnie oferta produktów i usług jest nieograniczona. Często jednak podejmujemy zbyt pochopne decyzje zakupowe, które mogą być prostą drogą do problemów finansowych. Współczesny konsumpcjonizm sprawia, że wiele osób popada w długi, bo nie potrafi odmówić sobie niepotrzebnych zakupów, np. nowego modelu telefonu lub gadżetów elektronicznych, z których później korzysta się sporadycznie albo wcale. A raty trzeba nadal spłacać.

Warto też zwrócić uwagę na aspekt ekologiczny – różne rzeczy, od ubrań po sprzęt AGD, służyły kiedyś dłużej niż dzisiaj, a plastik nie był tak wszechobecny. Nie używano torebek foliowych czy plastikowych butelek. Dlatego warto – nie tylko przy okazji Dnia Babci i Dziadka – porozmawiać z seniorami o tym, jak dawniej szukano oszczędności w domowym budżecie. Może się okazać, że wiele porad wciąż będzie bardzo aktualnych.

* Według GUS na koniec pierwszego półrocza 2019 roku średnia emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosiła 2236,84 zł brutto.

** Badanie „Postawy różnych pokoleń Polaków wobec zadłużenia” przeprowadzone przez IQS na zlecenie Grupy KRUK metodą CAWI na reprezentatywnej próbie Polaków N=1000 w wieku 18+. Termin realizacji: październik 2019 r.

*** Badanie „Wiedza finansowa Polaków 65+” przeprowadzone na zlecenie Grupy KRUK przez TNS Polska metodą CATI na reprezentatywnej grupie 800 osób powyżej 65. roku życia. Termin realizacji: 7-11 stycznia 2014 roku.