Czy stereotypy dotyczące ról społecznych wpływają na edukację finansową dzieci?

Dziewczynki, w odróżnieniu do chłopców, są bardziej oszczędne i sięgają po bardziej rzetelne źródła wiedzy finansowej. Są też bardziej przedsiębiorcze od swoich kolegów. Częściej jednak niż chłopcy mają problem z odzyskaniem pożyczonych rzeczy lub pieniędzy – tak wynika z „Badania wiedzy finansowej dzieci”, przeprowadzonego przez fundację Ogólnopolski Operator Oświaty na zlecenie KRUK S.A.*

Jak wynika z badania wiedzy finansowej dzieci, chłopcy częściej od dziewczynek otrzymują pieniądze od rodziców w ramach kieszonkowego (36 proc. vs. 34 proc.). Dziewczynki natomiast są bardzo zaradne i już od najmłodszych lat nieco chętniej od swoich kolegów podejmują się drobnych prac domowych, dzięki którym mogą „zarobić” pieniądze (67 proc. vs. 65 proc.).

Z danych wynika także, że dziewczynki chętnie uczą się zarządzania finansami w praktyce. Chociaż to ich koledzy częściej robią samodzielnie zakupy (36 proc. vs. 29 proc.), dziewczynki chętniej rozmawiają o cenach produktów (44 proc vs. 39 proc.) i zauważalnie częściej od chłopców płacą za zakupy pod czujnym okiem rodziców (45 proc do 41 proc.).

Zdobyte w ten sposób umiejętności mogą też przekładać się na to, że dziewczynki są bardziej oszczędne i bardziej odpowiedzialnie zarządzają swoimi pieniędzmi. Zdecydowanie częściej od chłopców korzystają z rad rodziców i konsultują z nimi swoje wydatki (53 proc. vs. 42 proc.), rzadziej jednak mają autonomię w decydowaniu o swoich oszczędnościach (44 proc. vs. 30 proc.). Chłopcy mają więcej swobody, są bardziej spontaniczni i częściej pozbywają się swojego kieszonkowego od razu (26 proc. vs. 20 proc.).

- Mimo coraz większej świadomości społecznej, nadal trudno jest pozbyć się pewnych stereotypów i ról społecznych. Widać to także w edukacji finansowej, gdzie dziewczynki są uczone ostrożności finansowej, chłopcy z kolei mają większą swobodę w decydowaniu o swoim budżecie i odważniej podchodzą do inwestowania – podkreśla Agnieszka Salach, rzeczniczka prasowa KRUK S.A. – Takie podejście może mieć wpływ na utrwalanie nierówności dotyczącej zarobków, rynku pracy, inwestycji. Aby temu zapobiec, konieczne jest przełamanie stereotypów związanych z rolami płciowymi i promowanie edukacji finansowej, która nie różnicuje dziewczynek i chłopców. Dziewczynki powinny być zachęcane do podejmowania ryzyka i rozważania inwestycji. Z kolei chłopcy powinni uczyć się odpowiedzialności w zarządzaniu swoimi pieniędzmi. Oczywiście dzieci mogą też wzajemnie dzielić się swoimi kompetencjami z zakresu edukacji finansowej.  

Co z tym pożyczaniem i oddawaniem?

Okazuje się, że dziewczynki w przeciwieństwie do swoich kolegów, nie do końca dobrze radzą sobie z odzyskiwaniem pożyczonych rzeczy lub pieniędzy. Chłopcy zdecydowanie rzadziej od swoich koleżanek muszą upominać się o zwrot „pożyczki” (18 proc. vs. 26 proc.).

- Może to wynikać z kulturowych i społecznych uwarunkowań a także utrwalonych w nas stereotypów – podkreśla Bartłomiej Dwornik z fundacji Ogólnopolski Operator Oświaty. – Dziewczynki częściej kierują się emocjami i obawami, że upominanie się o zwrot pożyczonych przedmiotów czy pieniędzy, negatywnie odbije się na ich relacjach z rówieśnikami. Chłopcy natomiast nie kierują się podobnymi obawami i konsekwentnie dążą do odzyskania „pożyczki”, przypominając tym samym, że pożyczenie czegokolwiek wiąże się z odpowiedzialnością oddania tej rzeczy. Taką postawę powinny naśladować ich koleżanki – dodaje Dwornik.

Co ciekawe, co piątemu dziecku zdarzyło się nigdy nie odzyskać pożyczonej rzeczy lub pieniędzy.

- O pożyczaniu i oddawaniu rozmawiamy z dziećmi najrzadziej - zarówno w domu, jak i w przedszkolu czy szkole. A to dość istotny nawyk, który jest ważny w edukacji finansowej dzieci, bo uczy odpowiedzialności i dotrzymywania umów – mówi Agnieszka Salach. – Dodatkowo może on pozytywnie przełożyć się na dorosłe życie, ponieważ uczy podejmowania odpowiedzialnych decyzji finansowych, które z kolei mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów finansowych lub długów.

Jak pokazują wyniki „Badania wiedzy finansowej dzieci”, z przedszkolakami i uczniami najczęściej rozmawiamy o oszczędzaniu (64 proc.), następnie o cenach różnych produktów (42 proc.), o wydawaniu pieniędzy (30 proc.), o rachunkach (28 proc.), a na samym końcu o pożyczaniu (26 proc.) i oddawaniu pożyczonych rzeczy i pieniędzy (22 proc.). najczęściej rozmawiają o pieniądzach przede wszystkim z rodzicami i rodziną (76 proc.). Drugim ważnym źródłem pozyskiwania wiedzy o finansach jest szkoła lub przedszkole (40 proc.), a na trzecim miejscu są bajki i filmy (27 proc.). Z badania wynika także, że dzieci rzadziej sięgają po książki (22 proc.), aby pozyskać wiedzę finansową, niezbyt często rozmawiają o niej z kolegami lub koleżankami (16 proc.).

Warto jednak zauważyć, że dziewczynki chętniej od chłopców wybierają sprawdzonych i rzetelnych przewodników po świecie finansów – nauczycieli (44 proc. vs. 37 proc.). Natomiast chłopcy częściej niż ich koleżanki uczą się o finansach z filmów i bajek (31 proc. vs. 24 proc.).

- Rola rodziców w edukacji finansowej dzieci jest kluczowa – podkreśla Bartłomiej Dwornik. – Są oni wzorem do naśladowania, dlatego warto, abyśmy też zwracali uwagę na nasze postawy i zachowania dotyczące podejścia do finansów. Warto też, aby otwarcie rozmawiać z dziećmi o finansach, wspólnie z nimi planować wydatki, angażować w zakupy czy pozwalać na samodzielne decyzje dotyczące kieszonkowego. Dzieci są doskonałymi obserwatorami i lustrem swoich rodziców. Zadbajmy więc o to, aby dawać pociechom dobry przykład – dodaje Dwornik.

* Badanie Wiedzy Finansowej zrealizowane przez fundację Ogólnopolski Operator Oświaty dla KRUK S.A. wśród przedszkolaków (5 i 6 lat) i uczniów klas 1-3. Badanie przeprowadzone w dniach 16 – 30 września 2024 roku, metoda CAPI, n=695.

** Indeksy Finansowe zostały przygotowane na podstawie badania przeprowadzonego na panelu Ariadna na zlecenie KRUK S.A. Badanie zostało przeprowadzone metodologią CAWI na reprezentatywnej grupie Polaków w wieku powyżej 18 lat na próbie ogólnopolskiej N=1112 osób w dniach 27-30.09.2024 r. 

*** Celem projektu Polski Dialog, którego inicjatorem jest Fundacja Nowej Wspólnoty jest umożliwienie Polkom i Polakom demokratycznej rozmowy w poprzek podziałów światopoglądowych. Wśród uczestników dialogu o pieniądzach znaleźli się m.in. fizjoterapeuta, programistka, finansista, bibliotekarka, trenerka, a także ojciec czwórki dzieci i asystentka notariusza.